นิทรรศการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

นิทรรศการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จัดขึ้นเนื่องในโอกาส 100 ปี แห่งการสวรรคตของพระบามสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว 23 ตุลาคม พ.ศ. 2553 เพื่อน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 5 แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ มีพระนามเดิมคือ สมเด็จเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ฯ เป็นพระราชโอรสใน พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 และสมเด็จพระเทพศิรินทรา บรมราชินี เสด็จพระราชสมภพเมือวันที่ 20 กันยายน พ.ศ. 2396

พ.ศ. 2411 เสด็จเถลิงถวัลย์ราชสมบัติ ขณะชนมายุ 15 พรรษา สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) จึงเป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน เมื่อเจริญพระชนมายุได้ 20 พรรษา ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้มีพระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งที่ 2 เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2416 ยังผลให้มีพระราชอำนาจเด็ดขาดในการบริหารราชการแผ่นดิน โดยตลอดรัชกาลท่านได้ทรงปรับปรุงเปลี่ยนแปลงบ้านเมืองให้เกิดความเจริญก้าวหน้าในทุกด้าน

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ 23 ต.ค. 2453 สิริพระชนมายุ 58 พรรษา เสด็จอยู่ในสิริราชสมบัติ 42 ปี ด้วยพระมหากรุณาธิคุณเป็นอเนกอนันต์ จึงทรงเป็นที่รักและเทิดทูนของพสกนิกร ซึ่งได้ถวายพระราชสามัญว่า “พระปิยมหาราช” มีความหมายว่า พระราชาผู้เป็นที่รักยิ่งแห่งราษฎร

20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2546 องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือ ยูเนสโก (ยูเนสโก) ได้มีประกาศยกย่องเกียรติคุณ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวให้ทรงเป็นบุคคลสำคัญของโลก ในสาขาการศึกษา วัฒนธรรม สังคมศาสตร์ มานุษยวิทยา การพัฒนาสังคม และการสื่อสาร 

นิทรรศการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวนั้น มีการจัดแสดงนิทรรศการที่ตึกถาวรวัตถุ ซึ่งตึกนี้สร้างขึ้นตามพระราชประสงค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ทรงใช้เป็นพระที่นั่งทรงธรรมในการพระเมรุของพระองค์เอง ก่อสร้างแล้วเสร็จในสมัยรัชกาลที่ 6 จากนั้น พระราชทานเป็นที่ตั้งของหอสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร เมื่อถึงสมัยรัชกาลที่ 7 คงให้ใช้เป็นที่เก็บหนังสือตัวพิมพ์ข่าว พระราชทานนามใหม่ว่า หอพระสมุดวชิราวุธ ปัจจุบันเป็นอาคารนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

สำหรับการจัดแสดงนิทรรศการได้แบ่งออกเป็น 7 ส่วน ดังนี้

1. “ปิยมหาราช” จัดแสดงพระราชประวัติและพระราชกรณียกิจสำคัญของพระบาท  สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

2. “ราชเคียงประชา” จัดแสดงพระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในการสร้างความเสมอภาค โดยเฉพาะการเลิกทาส ทำให้ราษฎรไทยเป็นไทแก่ตัว นอกจากนั้นยังปฏิบัติพระองค์อย่างสามัญชนในการเสด็จประพาสต้น เพื่อสอดส่องดูแลสภาพชีวิตความเป็นอยู่ของราษฎรอย่างใกล้ชิด

3. “ธำรงเอกราช” จัดแสดงพระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในการปฏิรูปกิจการภายในประเทศ และการเจริญพระราชไมตรีกับนานาประเทศ ทำให้ประเทศไทยมีความเจริญรุ่งเรืองและสามารถดำรงรักษาความเป็นเอกราช

4. “สยามใหม่” จัดแสดงบรรยากาศบ้านเมืองในสมัยรัชกาลที่ 5 ซึ่งได้มีการวางรากฐานกิจการด้านสาธารณูปโภคของไทยทุกด้าน อันเป็นพื้นฐานสำคัญของการวางพัฒนาบ้านเมืองต่อมาทุกยุคทุกสมัย

5. “มรดกสถาปัตยกรรมแห่งสยาม” จัดแสดงแบบจำลองสามมิติสถาปัตยกรรมของสถาปัตยกรรมสำคัญ 5 แห่งที่เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 ซึ่งเป็นตัวแทนแสดงให้เห็นถึงเอกลักษณ์ทางสถาปัตยกรรมของอาคารประเภทต่างๆ

6. “มรดกความทรงจำแห่งโลก” จัดแสดงตัวอย่างสำเนาเอกสารสำคัญทางประวัติศาสตร์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งองค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) ได้ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นมรดกความทรงจำแห่งโลกเมื่อ พ.ศ. 2552

7. “ปิยมหาราชรฤก” คือ ส่วนระเบียงอาคารที่จัดแสดงภาพถ่ายส่วนพระองค์จำนวนมาก ซึ่งล้วนหาดูได้ยาก ภาพเหล่านี้กรมศิลปากรจะหมุนเวียนมาจัดแสดงเป็นระยะ เพื่อใช้เป็นระเบียงภาพที่มีความน่าสนใจอย่างต่อเนื่อง 


สรุปความโดย วริสรา แสงอัมพรไชย

ข้อมูลจาก: แผ่นพับนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว 100 ปีแห่งการสวรรคตของ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว