วัดป่าอุดมพรเป็นวัดที่พระอาจารย์ฝั้น อาจาโร เกจิอาจารย์สายวิปัสสนากรรมฐานเคยจำพรรษาอยู่ ลักษณะพื้นที่ของวัดป่าอุดมสมพร เป็นสวนป่าขนาดใหญ่ โดยอาคารพิพิธภัณฑ์ตั้งอยู่ภายในสวน เจดีย์พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ก่อสร้างขึ้นในปี 2523 โดยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ เสด็จมาวางศิลาฤกษ์ แล้วเสร็จในปี 2525 ออกแบบโดยข้าราชการกระทรวงสาธารณสุขคือ คุณไขศรี ตันศิริ และคุณสันติ ไชยะสมบัติ ซึ่งเป็นผู้ออกแบบพิพิธภัณฑ์บริขารพระอาจารย์มั่น ภูริทัตตะเถระ ด้วยเช่นกัน 

       
ทางเข้าด้านหน้าปูกระเบื้องทอดยาวจากสะพานที่ทอดผ่านบ่อขุดจนถึงพิพิธภัณฑ์ เจดีย์พิพิธภัณฑ์แห่งนี้มีลักษณะคล้ายคลึงกับอาคารที่มีความสูงประมาณ 5 ชั้น ลักษณะเด่นของอาคารคือ ฐานด้านล่างและชั้นต่างๆ ขององค์เจดีย์ ออกแบบคล้ายกลีบบัวคว่ำหันออกด้านนอกประดับรอบอาคาร ภายในกลีบบัวของฐานด้านล่างเป็นภาพดินเผาแสดงเรื่องราวเกี่ยวกับพระอาจารย์จำนวน 56 ภาพ โดยภาพลำดับชีวประวัติในลักษณะเวียนตามเข็มนาฬิกา ภายในพิพิธภัณฑ์ เป็นตู้จัดแสดงติดตั้งกับผนังรายล้อมรูปปั้นพระอาจารย์ฝั้น โดยมีเนื้อหา 4 หัวข้อหลักดังนี้
 

- ประวัติพระอาจารย์ฝั้น อาจาโร โดยเป็นคำบรรยายประกอบสิ่งของจัดแสดง อาทิ เครื่องอัฐบริขาร หนังสือธรรมะ เป็นต้น 

- เครื่องธุดงค์ จัดแสดงด้วยเครื่องธุดงค์ที่พระอาจารย์เคยใช้งาน และภาพถ่ายขาว-ดำที่แสดงให้เห็นรูปแบบการใช้งานเดิมของวัตถุ 

- เครื่องใช้อื่นๆ และเครื่องใช้ในขณะที่อาพาธ 

- ประวัติของการสร้างพิพิธภัณฑ์ ภายหลังจากการพระราชทานเพลิงศพจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เมื่อวันที่ 21 มกราคม 2521 

         
นอกจากนี้ ยังแสดงอัฐิธาตุภายในตู้ ซึ่งถือได้ว่าเป็นตัวแทนของบุคคลที่ได้มาจากพิธีการถวายเพลิงศพ ในระหว่างที่ไปสำรวจ พิพิธภัณฑ์อยู่ระหว่างการปรับปรุงภายนอกอาคาร เป็นการบูรณะซ่อมแซมสีและตัวปูน ตู้กระจกภายใน รวมถึงการปรับแต่งสวนโดยรอบ โดยผู้ที่เข้ามารับผิดชอบคือการไฟฟ้าส่วนภูมิภาคภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งรับพระราชดำริมาจากสมเด็จพระพี่นาง เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนาฯ

             
พระอาจารย์ฝั้น อาจาโร เกิดเมื่อวันอาทิตย์ที่ 20 สิงหาคม พ.ศ.2442 ขึ้น 14 ค่ำ เดือน 9 ปีกุน ต.พรรณนา อ.พรรณานิคม จ.สกลนคร เกิดในตระกูลสุวรรณรงค์ ซึ่งเป็นตระกูลเจ้าเมืองพรรณานิคมมาก่อน เป็นบุตรคนที่ 4 จากพี่น้องทั้งหมด 8 คน บรรพชาเป็นสามเณรที่วัดโพนทอง บ้านบะทอง พออายุครบ 20 ปี ก็ได้อุปสมบทที่วัดสิทธิบังคม บ้านไร่ อ.พรรณานิคม โดยมี พระครูป้อง เป็นพระอุปัชฌาย์ พระอาจารย์สัง กับพระอาจารย์นวล เป็นพระกรรมวาจาจารย์ พ.ศ. 2463 เดือน 3 พระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต ได้มาที่วัดบ้านม่วงไข่ ได้แสดงธรรมเทศนาให้ชาวบ้านฟัง พระอาจารย์ฝั้นก็ได้ไปฟังอยู่ด้วย เกิดศรัทธาเลื่อมใสในพระธรรมที่พระอาจารย์มั่นแสดง จึงขอมอบตัวเป็นศิษย์โดยทันที และได้ติดตามพระอาจารย์มั่นไปธุดงค์ในที่ต่าง ๆ พร้อมทั้งฝึกวิปัสสนากรรมฐาน ในปี 2487 ท่านเดินทางกลับบ้านเกิดที่บ้านบะทอง และพักที่ป่าช้าใกล้ๆ กับหนองแวง ต่อมาสถานที่แห่งนี้ก็ได้กลายเป็น "วัดป่าอุดมสมพร" จนบัดนี้   ในวันที่ 4 มกราคม 2520 เวลา 19.50 น. พระอาจารย์ฝั้นได้ละขันธ์ธาตุไปด้วยอาการสงบ วันที่ 21 มกราคม 2521 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จฯ มาพระราชทานเพลิงศพ พระอาจารย์ฝั้น อาจาโร ณ วัดป่าอุดมสมพร จ.สกลนคร เป็นกรณีพิเศษโดยส่วนพระองค์ 

 

ข้อมูลจาก: 

1. การสำรวจภาคสนาม โดยศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร เมื่อวันที่ 28 พฤศจิกายน 2547.

2. http://www.soonphra.com/geji/fun/