ที่ตั้งของบ้านก้านเหลือง มีความสำคัญในเชิงประวัติศาสตร์โบราณคดี เนื่องจากในปี พ.ศ. 2533 มีการขุดพบหลักฐานทางโบราณคดีที่ทำให้ทราบว่า พื้นที่บริเวณบ้านก้านเหลืองในอดีตมีคนมาใช้พื้นที่ตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลายต่อกับระยะเริ่มต้นประวัติศาสตร์ โดยพบหลักฐานเครื่องมือเหล็ก ขี้แร่ที่เหลือจากการถลุง แกลบข้าว เศษภาชนะดินเผา เครื่องมือช่วยปั้นหม้อทีเรียกว่า หินดุ แท่นดินเผาไฟ เป็นต้น หลักฐานที่สำคัญที่สุดคือ การค้นพบภาชนะบรรจุกระดูกขนาดใหญ่จำนวน 11 ใบ 7 แบบ สันนิษฐานว่าเป็นฝังศพครั้งที่ 2 ซึ่งประเพณีการฝังศพครั้งที่ 2 ในภาชนะ พบว่ามีในดินแดนใกล้เคียงด้วยคือ ลาว และเวียดนาม แหล่งโบราณคดีบ้านก้านเหลืองจึงอาจแสดงหลักฐานการฝังศพครั้งที่ 2 ของคนในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลาย อันเป็นสังคมที่รู้จักการเพาะปลูก(ข้าว) รู้จักการถลุงโลหะ อายุของชุมชนนี้อยู่ระหว่าง 1,500 - 2,500 ปีที่แล้ว

หลักฐานที่พบจากชั้นดินระดับบน ๆ สันนิษฐานว่ามีอายุอยู่ในระยะเริ่มต้นสมัยประวัติศาสตร์ โบราณวัตถุที่พบได้แก่ พวยกาดินเผา แวดินเผา เศษเหล็ก ขี้แร่ แทนดินเผา ลูกปัดดินเผา กระพรวนสำริด และขวานเหล็ก เปรียบเทียบอายุสมัยของโบราณวัตถุเหล่านี้ กับหลักฐานที่พบในแถบอีสานโดยทั่วไป มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 11-16
 

บริเวณที่ขุดพบมีพื้นที่กว้างกว่า 3 ตารากิโลเมตร บางส่วนอยู่ในที่ดินของเอกชน และหลุมขุดค้นโบราณคดีส่วนหนึ่งอยู่ในบริเวณวัดบ้านก้านเหลือง หลุมขุดค้นดังกล่าวทำเป็นพิพิธภัณฑ์กลางแจ้ง(site museum) โดยทำหลังคาคลุมเพื่อป้องกันน้ำฝน ภายในหลุมขุดค้นแสดงให้เห็นวัตถุตามสภาพเดิมที่ขุดพบ ส่วนใหญ่เป็นเครื่องปั้นดินเผา ส่วนโบราณวัตถุที่สำคัญนำไปจัดแสดงที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ อุบลราชธานี และโบราณวัตถุส่วนหนึ่งถูกเก็บไว้ในศาลาไหว้พระ ที่อยู่ด้านข้างของหลุมขุดค้น บริเวณปากหลุมขุดค้น มีนิทรรศการเล็ก ๆ (ที่ดูจะผ่านร้อนผ่านหนาวมาพอสมควร) ให้ข้อมูลเกี่ยวกับความเป็นมาของหลุมขุดค้นดังกล่าว
 

วัดบ้านก้านเหลือง สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2314 ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อปี พ.ศ. 2328 โดยมีพระศรีรักษาเป็นผู้ก่อตั้งวัดและเป็นเจ้าอาวาสองค์แรก ส่วนเจ้าอาวาสองค์ปัจจุบันคือ พระครูอุดมสังฆกิจ
 

ข้อมูลจาก:

การสำรวจภาคสนาม วันที่ 11 มกราคม 2549

สายันต์ ไพรชาญจิตร์. โบราณคดีเขื่อนปากมูล. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2535.

กุศล เอี่ยมอรุณ(บรรณาธิการ). นายรอบรู้ นักเดินทาง: อุบลราชธานี. สำนักพิมพ์สารคดี, 2544.