“บ้านป่องนัก” เป็นภาษาคำเมืองที่คนภาคเหนือเรียกกัน ซึ่งคำว่า “ป่อง” นั้นหมายถึงหน้าต่าง คำว่า “นัก” หมายถึง มาก ฉะนั้น “บ้านป่องนัก” จึงหมายถึง บ้านที่มีหน้าต่างจำนวนมาก บ้านป่องนักได้เริ่มก่อสร้างขึ้นในปี   พ.ศ. 2468 โดยกรม ยุทธการทหารบก และควบคุมการก่อสร้างโดยพันโทพระมหาณรงค์เรืองเดช ผู้บังคับกองทัพที่ 1 กรมทหารราบที่ 17 ซึ่งใช้งบประมาณในการก่อสร้างไปกว่า 16,000 บาท ในการสร้างบ้านบ้านป่องนักขึ้นมานั้น เพื่อใช้เป็นพลับพลาที่ประทับของรัชกาลที่ 7 เมื่อครั้งที่พระองค์เสด็จพระราชดำเนินมณฑลพายัพ ในเดือนมกราคม พ.ศ. 2469 และต่อมาเมื่อเดือนมีนาคม พ.ศ. 2501 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ได้เสด็จพระราชดำเนินมาเยี่ยมราษฎรในภาคเหนือ ก็ได้จัดให้เป็นพลับพลาที่ประทับอีกครั้ง ครั้นเมื่อเสด็จกลับได้จึงได้มีการปรับเป็นกองบัญชาการมณฑลทหารบกที่ 7 จนถึง พ.ศ.2513
 

ปัจจุบันนี้ “บ้านป่องนัก” ก็ได้กลายเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจซึ่งอยู่ภายในเขตพื้นที่ทหารของค่ายสุรศักดิ์มนตรี โดยจัดเป็นพิพิธภัณฑ์ให้นักท่องเที่ยวเข้าไปเที่ยวชม ซึ่งเมื่อมองจากด้านนอกของตัวบ้าน จะเห็นว่าตัวบ้านสร้างขึ้นตามแบบสถาปัตยกรรมยุโรปผสมไทย มีลักษณะเป็นอาคารไม้ 2 ชั้น ยกพื้นเตี้ย มีหน้ามุขแบบ 5 เหลี่ยม จำนวน 5 มุข

ส่วนสิ่งสำคัญที่โดดเด่นสะดุดตามากก็คือ หน้าต่างของบ้านทั้งด้านบนและด้านล่างของบ้าน ที่มีลักษณะเป็นหน้าต่างบานเกล็ดไม้อยู่รายล้อมรอบบ้านไปหมด ซึ่งมีจำนวนมากถึง 250 บาน และมีช่องหน้าต่างกว่า 469 ช่อง 

ภายในตัวบ้าน ได้จัดแสดงห้องต่างๆไว้มากมาย โดยแต่ละห้องจะมีการจัดข้าวของจัดแสดงไว้ ห้องด้านล่างเป็นที่เป็นรวบรวมปืน และหมวกของทหาร ส่วนอีกห้องจัดแสดงเรื่องราวประวัติของจอมพลและมหาอำมาตย์เอก เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี  ตัวบ้านด้านบน จะมีบันไดแบบเวียนเวียนขึ้น – ลง จำนวน 2 บันได นำขึ้นไปสู่ตัวบ้านด้านบน ที่ถูกแบ่งออกเป็นหลายๆ ห้องเช่นกัน มีทั้งห้องที่จัดแสดงเครื่องใช้อย่างพวก ถ้วย ชามสมัยโบราณ เครื่องเล่นแผ่นเสียงยุคเก่า เตียงนอนทหาร รวมไปถึงยังมีห้องจัดแสดงเรื่องราวเกี่ยวกับภาพเขียนสีประตูผาที่เป็นแหล่งโบราณคดีที่น่าสนใจของจังหวัดลำปาง อีกทั้งยังมีภาพถ่ายโบราณ (ภาพขาวดำ) ที่จัดแสดงไว้มากมาย ให้ได้เดินชมและศึกษาเรื่องราวต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับจังหวัดลำปาง
 

ปัจจุบันบ้านป่องนัก ตั้งอยู่ภายในมณฑลทหารบกที่ 32 ค่ายสุรศักดิ์มนตรี ตำบลพิชัย อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง นักท่องเที่ยวที่สนใจเข้าไปเที่ยวชมบ้านป่องนักสามารถติดต่อไปได้ที่ กองกิจการพลเรือนมณฑลทหารบกที่ 32 โทร. 054-225941-3 ต่อ 3318
 

ข้อมูลจาก

http://www.manager.co.th/Travel/ViewNews.aspx?NewsID=9490000111323[accessed 20070213]