พิพิธภัณฑ์บ้านเก่าเล่าเรื่อง ชุมชนเจริญไชย อยู่ในย่านเยาวราช พิพิธภัณฑ์ก่อตั้งขึ้นในห้วงเวลาที่มีการเวนคืนที่ดินและเกิดข้อพิพาทเพื่อก่อสร้างรถไฟฟ้าใต้ดิน โดยคนในชุมชนต้องการบอกเล่าคุณค่าวิถีวัฒนธรรมและประวัติความเป็นมาอันยาวนานของชุมชนที่มีมากว่าร้อยปี ที่ควรแก่แก่การอนุรักษ์ ห้องจัดแสดงเป็นห้องแถวไม้สองชั้นในชุมชน ในอดีตเคยเป็นที่พักของคณะงิ้วจีน ปัจจุบันชั้น 2 ของบ้าน เปิดเป็นสถานที่จัดแสดงนิทรรศการแสดงประวัติความเป็นมาของชุมชนเจริญไชย และส่วนจัดแสดงข้าวของเครื่องใช้ของคณะงิ้วจีน บนผนังมีภาพของชุมชนเจริญไชยในอดีต โดยเฉพาะภาพวิถีชีวิตผู้คน เนื้อหาส่วนต่อมาเป็นเรื่องประเพณีจีน ได้มีการจำลองฉากการแต่งงานแบบจีน มีหุ่นหญิงชายสวมชุดแดงตามแบบประเพณีดั้งเดิม พร้อมเครื่องประกอบพิธีสวยงาม ส่วนของประเพณีจีนอื่น ๆ มีภาพโปสเตอร์ประกอบคำอธิบาย
โดย:
วันที่: 10 กุมภาพันธ์ 2555
โดย:
วันที่: 10 กุมภาพันธ์ 2555
โดย:
วันที่: 10 กุมภาพันธ์ 2555
โดย:
วันที่: 10 กุมภาพันธ์ 2555
โดย:
วันที่: 10 กุมภาพันธ์ 2555
โดย:
วันที่: 10 กุมภาพันธ์ 2555
โดย:
วันที่: 10 กุมภาพันธ์ 2555
โดย:
วันที่: 10 กุมภาพันธ์ 2555
โดย:
วันที่: 10 กุมภาพันธ์ 2555
แนะนำพิพิธภัณฑ์โดยทีมงานและสมาชิก
บ้านเก่าเล่าเรื่อง ชุมชนเมืองเจริญไชย
ชุมชนเมืองเจริญไชย มีมานานกว่า 100 ปี ร้านค้าสืบทอดกิจการมาหลายรุ่น พอถึงเทศกาลงานประเพณีสำคัญของชาวจีนในประเทศไทย ผู้คนต่างมุ่งมาที่นี่ ศูนย์รวมของใช้ประกอบพิธีกรรมของชาวจีน ร้านยาสมุนไพร ร้านอาหารเลิศรสสูตรโบราณ ร้านค้าอุปกรณ์ถ่ายภาพพลับพลาไชย บ้านเก่าเล่าเรื่อง ชุมชนเมืองเจริญไชยคือพิพิธภัณฑ์ในตึกเก่าย่านเยาวราช ห้องที่ 32 ตรอกเจริญกรุง 23 ใกล้กับวัดมังกรกมลาวาส(วัดเล่งเน่ยยี่) เดิมผู้อาศัยในห้องนี้เป็นคณะงิ้วจีนที่เคยรุ่งเรืองในอดีตกล่าวได้ว่าการก่อตั้งที่นี่ เกิดมาจากความรู้สึกไม่มั่นคงของคนในชุมชน เนื่องจากโครงการก่อสร้างรถไฟฟ้าใต้ดินที่กำหนดให้สร้างสถานีรถไฟฟ้าตรงบริเวณนี้ ส่วนที่ต้องรื้ออย่างแน่นอนคือตึกแถวบางส่วนของปากซอยเจริญกรุง 23 และฝั่งตรงข้ามอีกเป็นแนวยาว ความกังวลของคนในชุมชนเกิดมาจากมีแนวโน้มที่เจ้าของที่ดินคือ มูลนิธิจุมภฏ-พันธุ์ทิพย์ ซึ่งเป็นเจ้าของตึกหมายเลข 32 ที่ทำเป็นพิพิธภัณฑ์ด้วย จะนำที่ดินไปใช้ประโยชน์ให้มีผลตอบแทนมากกว่าการเก็บค่าเช่าแบบเดิม คณะกรรมการทำงานอนุรักษ์และฟื้นฟูชุมชนเจริญไชยจึงได้เกิดขึ้นมา เพื่อให้ที่นี่เป็นศูนย์ข้อมูล แหล่งเรียนรู้วิถีชีวิตชุมชนจีนในเยาวราช และเพิ่มความตระหนักต่อคุณค่ามรดกทางวัฒนธรรมของคนในชุมชนเอง
พิพิธภัณฑ์นี้เปิดตัวเป็นอย่างเป็นทางการ ในวันไหว้พระจันทร์เดือนกันยายน 2554 มีการจัดงานไหว้พระจันทร์ตามแบบประเพณีโบราณ คณะทำงานนี้มี 6 คน คนที่มาร่วมพูดคุยในวันนี้มีคุณศิริณี อุรุณานนท์ ดร.เทียมสูรย์ สิริศรีศักดิ์ คุณฉัตรชัย เติมธีรพจน์ คุณภูมิสิษฐ์ ภูริทองรัตน์ คุณศิริณีได้เริ่มกล่าวถึงความสำคัญของชุมชนโบราณแห่งนี้ “วัฒนธรรมประเพณีตรงนี้เป็นย่านเก่าของไชน่าทาวน์ก่อนเยาวราชอีก เพราะเจริญกรุงนี้มีมาก่อนเยาวราช” ในความคิดของคณะทำงานอยากให้มีการอนุรักษ์อาชีพของคนในชุมชนนี้ ได้แก่ งานตัดกระดาษที่ใช้ในประเพณีจีน ร้านอาหารสูตรโบราณรสเลิศ ร้านขายยาสมุนไพรจีน อนุรักษ์ตึกแถวร้อยปี ความกังวลมีอยู่ว่า ถ้ามีการรื้อไล่ที่แล้วกลายเป็นห้างร้านค้าแบบสมัยใหม่ นั่นเท่ากับว่าเป็นการทำลายอัตลักษณ์ของไชน่าทาวน์เยาวราชที่คนทั่วโลกรู้จัก
สำหรับผู้ที่มาเยาวราชหรือตั้งใจว่าจะมาที่บ้านเก่าเล่าเรื่องฯ ก้าวแรกที่เข้ามาในชุมชนแห่งนี้ จะรู้สึกว่าบรรยากาศที่นี่มีเอกลักษณ์ไม่เหมือนใคร อันเกิดมาจากวิถีชีวิตแท้จริง กลิ่นหอมเครื่องสมุนไพรยาจีน การจัดแต่งวางของในร้าน รถเข็นของวิ่งผ่านไปมาตามตรอกซอยเล็กๆ ร้านค้าแผงลอยที่มีสินค้าหลากหลายชวนมองชวนซื้อ ถ้าอยากเห็นภูมิทัศน์ของตึกเก่าโบราณร้อยปีอย่างชัดๆ ขอแนะนำให้ไปยืนมองตรงระเบียงของบ้านเก่าเล่าเรื่อง
ด้านข้อมูลความรู้เนื้อหาในการจัดแสดง ผู้ที่มีบทบาทสำคัญคือ ดร.เทียมสูรย์ สิริศรีศักดิ์ นักวิชาการสถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเอเชีย มหาวิทยาลัยมหิดล อาจารย์กับทีมงานได้เข้าไปเก็บรวบรวมข้อมูลร้านค้าที่ประกอบกิจการมาหลายชั่วอายุคนในแต่ละบ้าน ได้พบว่าการเข้าไปขอสัมภาษณ์พูดคุยไม่ใช่เรื่องง่ายนัก แม้ว่าจะไปกับคณะทำงานที่เป็นคนในชุมชนเอง ผู้สูงอายุบางคนยังระแวงหวาดกลัวเจ้าหน้าที่ราชการ เวลาถามประวัติบ้านยังไม่ค่อยอยากให้เขียน ไม่อยากให้ถ่ายรูป เพราะยังจำฝังใจกับช่วงที่ทางการมีการควบคุมชุมชนชาวจีนเมื่อหลายสิบปีก่อน ข้อมูลที่ได้มาอาจารย์เทียมสูรย์ตั้งใจที่จะจัดพิมพ์รวมเล่ม ซึ่งมีทั้งรูปภาพเนื้อหาสวยงาม การผลิตผลงานคืบหน้าไปเยอะมากแล้ว ผู้ที่มาที่นี่สามารถเปิดแฟ้มดูผลงานที่ปริ้นท์ออกมาเป็นหน้าขยายได้
ในการจัดห้องพิพิธภัณฑ์ ทางคณะทำงานได้ลงความเห็นว่า อยากให้เรื่องราวของคณะงิ้วจีนที่เคยอาศัยอยู่ในห้องนี้ยังคงอยู่ จึงมีการจำลองบ้านสองชั้นพร้อมข้าวของเครื่องใช้ของพวกเขาไว้ ชั้นบนเป็นพวกเสื้อผ้า ชั้นล่างมีเครื่องใช้สมัยก่อนที่ชาวบ้านให้มาเป็นทีวี เครื่องเล่นแผ่นเสียง บนผนังมีภาพของชุมชนเจริญไชยในอดีต โดยเฉพาะภาพวิถีชีวิตผู้คนดูน่าสนใจมาก มีภาพการทำเส้นบะหมี่ มีภาพของหญิงชาวจีนแต่งกายแบบจีนสมัยก่อน แบบแปลนของตึกโบราณบริเวณนี้ก็แสดงไว้ด้านหนึ่ง
เนื้อหาส่วนต่อมาเป็นเรื่องประเพณีจีน ได้มีการจำลองฉากการแต่งงานแบบจีน มีหุ่นหญิงชายสวมชุดแดงตามแบบประเพณีดั้งเดิม พร้อมเครื่องประกอบพิธีสวยงาม ส่วนของประเพณีจีนอื่นๆ มีภาพโปสเตอร์ประกอบคำอธิบายที่ดร.เทียมสูรย์จัดทำติดไว้บนผนังห้อง แล้วถ้ามองเก็บรายละเอียดในห้องนี้จะเห็นตู้กระจกเล็กๆอันหนึ่ง ในนั้นมีกล่องไม้ขีดไฟหลากหลายลวดลาย หรือแม้แต่มุมด้านหนึ่งใกล้กับบันได จะเห็นว่าเป็นทางเข้าเล็กๆไปยังอีกห้อง ส่วนนี้ในสมัยก่อนเป็นส่วนต่อเติม เนื่องจากมีคนอาศัยอยู่ในห้องนี้หลายครอบครัว ปัจจุบันส่วนนี้ปิดไว้เป็นห้องเก็บของ
แม้ว่าที่นี่จะเปิดให้คนเข้าชมได้ไม่นาน แต่ก็มีหนังสือพิมพ์และนิตยสารมาทำข่าวขอสัมภาษณ์ มาถ่ายแบบแฟชั่นก็มี ในการต้อนรับแขก ที่นี่จะไม่มีคนอยู่ประจำ จะอาศัยเพื่อนบ้านที่เป็นร้านค้า โทรศัพท์ไปตามคณะทำงานที่อาศัยอยู่ในร้านของตนเองไม่ไกลนัก
การสนับสนุนการทำกิจกรรมต่างๆ คณะทำงานได้รับความร่วมมือด้านงบประมาณมาจากคนในชุมชนเป็นอย่างดี ทางพิพิธภัณฑ์ได้จัดทำเสื้อยืดเป็นลายอักษรจีนตระกูลแซ่ต่างๆ และของที่ระลึกจำหน่าย ที่เป็นองค์กรก็มีจากมูลนิธิศูนย์ศึกษาที่อยู่อาศัยแห่งเอเชีย ในการทาสีปรับปรุงภูมิทัศน์ของตึก ได้รับการสนับสนุนเพิ่มมาจากสีเบเยอร์ ตึกที่ไปช่วยกันทาสีจะอยู่ถัดไปตรงถนนแปลงนาม ส่วนการดำเนินงานเรื่องการอนุรักษ์ ได้มีความพยายามที่จะให้หน่วยงานอย่างกรมศิลปากร หรือสมาคมสถาปนิกมาช่วยประเมินดูแล แต่ยังไม่มีความคืบหน้า ปัญหาอีกประการหนึ่งที่คณะทำงานพบเจอก็คือ การไม่ได้รับการสนับสนุนเท่าที่ควรจากหน่วยงานท้องถิ่น อย่างช่วงการจัดกิจกรรมใหญ่ของชุมชน งานไหว้พระจันทร์ในช่วงที่ผ่านมา ทางชุมชนอยากจะทำป้ายผ้าติดประชาสัมพันธ์บ้านเก่าเล่าเรื่อง โดยจะติดระหว่างถนนสองฝั่งให้รถที่สัญจรไปมาเห็นได้ชัดเจน แต่มาติดอยู่ว่าฝั่งเจริญกรุงเป็นเขตรับผิดชอบของสำนักงานป้อมปราบฯ ส่วนอีกฝั่งเป็นของสำนักงานเขตสัมพันธวงศ์ การขออนุญาตจึงเป็นเรื่องยุ่งยากมาก
แม้ว่าจะมีปัญหาอุปสรรคในการทำงาน แต่ที่นี่คือบ้านและชุมชนของตนเอง คณะทำงานจึงยังมุ่งมั่นต่อไป พร้อมกับคาดหวังให้ผู้คนได้เห็นคุณค่าของการเป็นชุมชนโบราณที่ยังเปี่ยมไปด้วยสีสันและมีชีวิตชีวา ควรค่าแก่การช่วยกันอนุรักษ์ไว้
----------------------------------------------------
สาวิตรี ตลับแป้น /ผู้เขียน
ข้อมูลจาก : สำรวจภาคสนามเมื่อวันที่ 6 เดือนมีนาคม พ.ศ. 2555
----------------------------------------------------
การเดินทาง : บ้านเก่าเล่าเรื่อง ชุมชนเมืองเจริญไชย อยู่ใกล้กับมังกรกมลาวาส (วัดเล่งเน่ยยี่)ในซอยเจริญชัย 23(ตรอกเจริญไชย) ห้องเลขที่ 32
-----------------------------------------------
อ้างอิง : ข้อมูลการสัมภาษณ์เมื่อวันที่ 6 เดือนมีนาคม พ.ศ.2555
ขวางไล่รื้อพิพิธภัณฑ์ในเยาวราช. ไทยโพสต์. (23 มีนาคม 2555). www.thailand.net/x-cite/230312/54416 [Accessed 26/03/2012]
แผ่นพับประชาสัมพันธ์บ้านเก่าเลาเรื่อง ชุมชนเมืองเจริญไชย
แนะนำพิพิธภัณฑ์โดยสื่อออนไลน์
"เจริญไชย" โมเดล
สำรวจเส้นทางคู่ขนานระหว่าง "การพัฒนา" และ "การปกป้อง" ย่านเก่าแก่ มรดกจากรุ่นปู่ย่า ใน "โมเดลชุมชน" แผนรอมชอมของลูกหลานมังกรย่านเจริญไชย ...เยาวราชวันนี้ดูเหมือนจะปฏิเสธความเปลี่ยนแปลงที่นับวันจะยิ่งชัดเจนต่อไปไม่ได้โอลด์ทาวน์ โอลด์ไทม์
ใครบางคนเคยบอกว่า อดีตเป็นภาพสะท้อนปัจจุบัน คงไม่ต่างกับ เยาวราช กับความคึกคัก ดูจะกลายเป็นของคู่กันมานานแล้ว ภาพความเคลื่อนไหวของผู้คน และเครื่องยนต์บนถนนหนทางไม่ต่างจากเส้นเลือดที่คอยหล่อเลี้ยงมังกรตัวนี้ ให้ลอดลายผ่านวันเวลา และขึ้นชื่อในแผนที่การท่องเที่ยวอยู่เสมอมังกร...ลอกลาย ?
นับเวลาถอยหลังสำหรับโครงการสถานีรถไฟฟ้าใต้ดินแห่งใหม่ใจกลางไชน่าทาวน์ ที่มาพร้อมกับความท้าทายครั้งใหม่ของลูกหลานมังกร อารัมภบทแรกระหว่าง ชุมชน และการพัฒนา ปักหลักอยู่ร่วม หรือจะหลีกทางหายไปตามกาลเวลาแนะนำพิพิธภัณฑ์โดยบล็อก
"ชุมชนเจริญไชย" สัมผัสมรดกวัฒนธรรมบนถนนเจริญกรุง
ชุมชนคนจีนที่เข้ามาตั้งรกรากทำการค้าขายในสยามมีประวัติศาสตร์ย้อนไปได้กว่า 200 ปีตั้งแต่เริ่มก่อตั้งกรุงรัตนโกสินทร์ ก่อร่างสร้างตัวจนกลายเป็นชุมชนใหญ่ที่มีความสำคัญในด้านการค้าขาย ประกอบไปด้วยย่านการค้าต่างๆที่คุ้นเคย เช่น เยาวราช สำเพ็ง เวิ้งนครเกษม พลับพลาไชย เป็นแหล่งที่สามารถเลือกซื้อสินค้าได้จนพอใจจากร้านค้าที่อยู่รวมกันเป็นกลุ่มจำนวนมาก ในแต่ละแห่งจะเป็นที่รู้จักกันว่าหากต้องการสินค้าชนิดไหนต้องไปที่ใด เช่น ร้านทองเยาวราช เครื่องดนตรีเวิ้ง อุปกรณ์ถ่ายภาพพลับพลาไชยแนะนำพิพิธภัณฑ์โดยสารานุกรมไทย
ชุมชนเจริญไชย เยาวราช คนจีน
พิพิธภัณฑ์กรมที่ดิน
จ. กรุงเทพมหานคร
พิพิธภัณฑ์กรมการขนส่งทหารบก
จ. กรุงเทพมหานคร
พิพิธภัณฑ์ธรรมชาติวิทยาประมง
จ. กรุงเทพมหานคร