เรือนอำมาตย์โทพระยาพิบูลย์พิทยาพรรค

เรือนอำมาตย์ในพระยาพิบูลพิทยาพรรค เป็นเรือนไม้หลังใหญ่ที่สะท้อนให้เห็นความสามารถของเจ้าของบ้านและช่าง ในการผสมผสานวัฒนธรรมไทยและตะวันตกได้อย่างกลมกลืนกัน ปัจจุบันมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี เป็นผู้ดูแลหลังจากที่ได้รื้อบ้านมาประกอบใหม่  ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ระหว่างสถาบันวัฒนธรรมฯ และพิพิธภัณฑพระเทพญาณโมลี โดยด้านหน้ของบ้านหันออกสู่ถนน แต่เนื่องจากเป็นถนนด้านหลังของมหาวิทยาลัย ด้านหลังของตัวบ้านเดิมซึ่งมีระเบียง และได้รับการต่อเติมบันได 2 ด้าน จึงมองดูเหมือนกับเป็นหน้าหน้าของบ้าน เมื่อมองจากภายในมหาวิทยาลัย

ผู้สร้างบ้านหลังนี้คือ อำมาตย์โท พระยาพิบูลพิทยาพรรค (ทอง คุปตาสา) ชาวจังหวัดสิงห์บุรี ท่านได้รับคำสั่งเมื่อปี พ.ศ. 2451 ให้ย้ายจากตำแหน่งครูโรงเรียนสวนกุหลาบมาเป็นว่าที่ธรรมการมณฑลปัตตานี เมื่อ พ.ศ. 2453 จนกระทั่งปี พ.ศ. 2473 ได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งธรรมการมณฑลนครศรีธรรมราชอีกด้วย

บ้านโบราณหลังนี้มีหลังคารวมทั้งลวดลายแกะสลักตกแต่งตามลักษณะบ้านแบบยุโรปที่เริ่มสร้างในประเทศไทยตั้งแต่ปลายสมัยรัชกาลที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ มีหน้าต่างแคบยาวตีไม้เป็นเกล็ดตายตัว แต่มีหน้าจั่วเพิ่มมาด้านหน้าตัวบ้านทาสีฟ้าอ่อนตัดขอบด้วยสีฟ้าเข้ม  ที่น่าสังเกตคือ ไม่มีการติดกุญแจที่ประตู มีเฉพาะกลอนภายในเป็นบางห้อง ผู้ที่เคยพักอาศัยในบ้านหลังนี้กล่าวว่า ไม่เคยปรากฎว่ามีขโมยขึ้นบ้าน ทั้งๆ ที่บริเวณบ้านกว้าง ไม่มีรั้วบ้าน และติดถนนทั้งสองด้าน ทั้งนี้อาจเป็นเพราะว่าพระยาพิบูลพิทยาพรรคเป็นคนดีมาก มีความเด็ดขาด เป็นที่เคารพยำเกรงของบุคคลทั่วไปและชาวบ้านมุสลิมที่อยู่รอบๆ

ภายในบ้านมีการตกแต่งแบบเรียบๆ ส่วนใหญ่จะเป็นเกียรติบัตร เหรียญตรา และเครื่องหมายสำหรับเครื่องแบบโอกาสต่างๆ ของพระยาพิบูลพิทยาพรรค มีตู้และชั้นหนังสือเป็นหลัก เนื่องจากเจ้าของบ้านเป็นผู้รักในการอ่านหนังสือ และการประพันธ์คำกลอนสักวา

ข้อมูลจาก: เอกสารประชาสัมพันธ์สถาบันวัฒนธรรมศึกษากัลยาณิวัฒนา

https://issuu.com/nanthawatchobngam/docs/master_book

รีวิวของพิพิธภัณฑ์เรือนอำมาตย์โทพระยาพิบูลย์พิทยาพรรค