เอกสารโบราณในประเทศไทย

RBR003-389สุดโสม

ลานแรก หัวลาน ระบุ “หน้าต้นหนังสือสุตโสมแล ผูกเดียวแลนาย”

CMRU-LPH-02-A-0002สุตตสังคหะ

CMRU-CM-06-A-065-3สุตตสังคหะ

CMRU-CM-06-A-033-7สุตตโสม

CMRU-CM-6-A-082-12สุตตโสม (หัวหงอก)

CMRU-CM-06-A-077-2สุตตโสม (หัวหงอก)

SAC001-031สุตตันตะ 6 เล่มรวม

พระสุตตันตปิฎก ประมวลพุทธพจน์หมวดพระสูตร คือ พระธรรมเทศนา คำบรรยายธรรมต่างๆ ที่ตรัสยักเยื้องให้เหมาะกับบุคคลและโอกาสตลอดจนบทประพันธ์ เรื่องเล่า และเรื่องราวทั้งหลายที่เป็นชั้นเดิมในพระพุทธศาสนา แบ่งเป็น 5 นิกาย (เรียกย่อหรือหัวใจว่า ที ม สํ อํ ขุ) คือ 1. ทีฆนิกาย ชุมนุมพระสูตรที่มีขนาดยาว 34 สูตร 2. มัชฌิมนิกาย ชุมนุมพระสูตรที่มีความยาวปานกลาง 152 สูตร 3. สังยุตตนิกาย ชุมนุมพระสูตรที่จัดรวมเข้าเป็นกลุ่มๆ เรียกว่าสังยุตต์หนึ่งๆ ตามเรื่องที่เนื่องกัน หรือตามหัวข้อหรือบุคคลที่เกี่ยวข้องรวม 56 สังยุตต์ มี 7,762 สูตร 4. อังคุตตรนิกาย ชุมนุมพระสูตรที่จัดรวมเข้าเป็นหมวดๆ เรียกว่านิบาตหนึ่งๆ ตามลำดับจำนวนหัวข้อธรรม รวม 11 นิบาต หรือ 11 หมวดธรรม มี 9,557 สูตร 5. ขุททกนิกาย ชุมนุมพระสูตร คาถาภาษิต คำอธิบาย และเรื่องราวเบ็ดเตล็ดที่จัดเข้าในสี่นิกายแรกไม่ได้มี 15 คัมภีร์ ศักราช จ.ศ. 1233 (พ.ศ. 2414) เดือน 12 แรม 10 ค่ำ สภาพของเอกสาร มีไม้ประกับ(ไม้ประกับแตก 1 อัน) ฉบับปิดทองล่องชาด ที่มาเอกสาร ดร.อนาโตล เป็ลติเยร์มอบให้ รหัสเอกสารเดิม อักษรพม่า 33 บันทึกอื่น ๆ ตัวอักษรลงหมึกจางมาก

CMRU-CM-6-A-085-14สุตันตปิฏกะ

CMRU-CM-6-A-085-15สุตันตปิฏกะ

CMRU-CM-06-A-042สุทโธทนนิพพาน

RBR003-169สุทน ผูก 2

มัดรวมกันอยู่ใน “เลขที่ ๓๑ สุทน อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับทองทึบ-ล่องชาด มี ๗ ผูก” (ในมัดพบเพียง 3 ผูก) หน้าทับต้น ระบุ “หน้าหน้าหน้าทับเค้าเค้าหนังสือเจ้าสุทนแลนายเหย ข้าเขียนบ่ดีสักน้อย ลางตัวก็ใหญ่ ลางตัวก็น้อยแลนายเหย / หน้าทับเค้าหนังสือสุทน / เอวนฺจตปูนฺตาพฺราฺมมณํ หน้าทับเค้าหนังสือเจ้าสุทน”, เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีแดง “สุตน ผูก ๒” ลานแรก ด้านซ้ายมือ ระบุ “สืทน ผูกถ้วน ๒”, ท้ายลาน ระบุ “สุทนชาตกํ นิฏฺฐิตํ กิริยาจายังสุทนชาดก นิฏฺฐิตํ ก็เสด็จบอระบวลควรเท่านี้ก่อนแล ฯฯ๛ : สืทน ผูก ๒ ⸬ จบแล้ว ⸬ ตัวบ่ดีบ่งามแล้วเจ้าคุณเฮย อิสังนิบวชแต่น้อย มือบ่อวน(อ่อน?)บ่ได้บายนมสาวหัวตาเฮย” / “สุทนตามมโนราแล สุทนตามมโนราแล” หน้าทับปลาย ระบุ “หน้าทับเค้าหนังสือสุโทน” และจารอักษรไทย “สุทนตามนาง ๏ สุโทนตามนางมโนราแลฯ ผูก ๒” มีรอยแก้ไขด้วยดินสอดำ

RBR003-168สุทน ผูกต้น

มัดรวมกันอยู่ใน “เลขที่ ๓๑ สุทน อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับทองทึบ-ล่องชาด มี ๗ ผูก” (ในมัดพบเพียง 3 ผูก) หน้าทับต้น เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน “สุทน” และสีแดง “สุตน ผูก ๑” ลานแรก ด้านซ้ายมือ ระบุ “สุดโทน ผูกต้น”, ท้ายลาน ระบุ “ยสุทฺธชาตกํ นิฏฺฐิตํ กล่าวห้องสุดโทน ผูกต้น ก็สมเร็จเสด็จแล้วเท่านี้ก่อนแล ฯฯ๛ ๚ ยังมีนางแก้วมีศรัทธาเอาใบลานมาหื้อกูหนานธรรมเขียน พร้อมใจกับลูกเขยชื่อว่า หนานติ (เขียน ตฺถิ) ภริยาชื่อว่า นางอน(อ้น?) พร้อมใจกับเอาใบลานมาหื้อกูหนานธรรม ขอ[สุข] ๓ ผะการ หื้อได้เถิงนิพพาน กูหนานธรรมเป็นผู้เขียน ขอหื้อมีผญาปัญญาแด่เทอะ กูหนานธรรมขอสุข ๓ ผะการ หื้อได้เถิงนิพพานแด่เทอะ ฯฯ๛” มีรอยแก้ไขด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน

RBR003-170สุทน ผูกปลาย(ผูก 3)

มัดรวมกันอยู่ใน “เลขที่ ๓๑ สุทน อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับทองทึบ-ล่องชาด มี ๗ ผูก” (ในมัดพบเพียง 3 ผูก หน้าทับ เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีแดง “สุตนผูกปลาย” หน้าก่อนลานแรก ระบุ “นายแป๊ะเขียน” (ตัวอักษรเอียง จารด้วยอักษรไทย) / ลานแรกด้านซ้ายมือ ระบุ “สุดโทนผูกปลาย” ท้ายลาย ระบุ “สุทฺธนชาตกํ นิฏฺฐิตํ ก็แล้วเท่านี้ก่อนแล ฯฯ๛ / สุดโทน ผูกปลาย / ศรัทธาแก้วหนานติ (เขียน ตฺถิ) นางอน (อ้น?) มีใบลานมาหื้อกูหนา[น]ธรรม ขอหื้อใบหุ้มห่อเถิงเมืองฟ้าแลนิพพาน ขอสุข ๓ ผะการ หื้อได้เถิงนิพพาน กูหนา[น]ธรรมเขียนค้ำชูศาสนาพระโคตมเจ้าขอหื้อมีผญาปัญญา ธูธู แก่ข้าแด่เทอะ” “นายแป๊ะเขียนพรมพาณ์เรียนที ๑ แล้ว ปลางเมื่ออยู่วัด ๕ พันสา” (จารด้วยอักษรไทย) มีรอยแก้ไขด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน

CMRU-CT-11-B-036สุทันตวรกุมารชาดก

CMRU-CT-11-B-017สุนันทราช

RBR003-375สุนันทราชสูตร

หน้าต้น ระบุ “หน้าทับเค้า นันทราช แลนายเหย” เขียนอักษรไทย ด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน “นนฺทราส” ท้ายลาน ระบุ “สุนนฺทราชสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ กริยาอันกล่าวยัง สุนนฺทราชสุตฺตํ ก็สมเร็จแล้วเท่านี้ก่อนแล ๛ สุนันทราช ผูกเดียว”

RBR002-1085สุบินทกุมาร

RBR004-156สุพรหมโมกขะ ผูก 2

RBR004-177สุพรหมโมกขะ ผูก 3

RBR004-187สุพรหมโมกขะ ผูก 4

ชาดกเรื่องสุพรหมโมกขะ ผูก 4

RBR004-176สุพรหมโมกขะ ผูก 5

วรรณกรรมชาดกเรื่อง สุพรหมโมกขะ ผูก 5

RBR004-154สุพรหมโมกขะ ผูก 7

RBR004-188สุพรหมโมกขะ ผูกต้น

ชาดกเรื่องสุพรหมโมกขะ ผูก 1

CMRU-CM-06-A-033-8สุภัททา

NPT005-004สุภาษิตสอนสตรี

สุภาษิตสอนสตรีนี้เดิมเรียกกันว่า “สุภาษิตสอนหญิง” หรือ “สุภาษิตไทย” สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงอธิบายว่า “สุนทรภู่เห็นจะแต่งเมื่อราวระหว่างปี พ.ศ. 2340-2383 ในเวลา เมื่อกลับสึกออกมาเป็นคฤหัสถ์ แล้วต้องตกยากจนถึงลอยเรืออยู่ พิเคราะห์ตามสำนวนดูเหมือนหนังสือเรื่องนี้สุนทรภู่แต่งขายเป็นสุภาษิตสอนสตรีสามัญทั่วไป ความไม่บ่งว่าแต่งให้ผู้หนึ่งผู้ใดโดยเฉพาะ ต้นฉบับเดิมที่หอพระสมุดฯ ได้มาเรียกว่า สุภาษิตไทย เป็นคำสมมติผู้อื่น ดูเหมือนผู้สมมติจะไม่รู้ว่าเป็นกลอนของสุนทรภู่ด้วยซ้ำไป ถ้อยคำในต้นฉบับก็วิปลาสคลาดเคลื่อน ต้องซ่อมแซมในหอพระสมุดฯ หลายแห่ง แต่นับว่าแต่งดีน่าอ่าน” (กรมศิลปากร, ประชุมสุภาษิตสอนหญิง, เอดัน เพรส โพรดักส์ จำกัด, 2555, 159.)

RBR003-149สุรินทชาดก ผูก 2

มัดรวมกัน มีไม้บัญชักทำด้วยไม้ไผ่ เขียนอักษรไทยด้วยปากกาเมจิกสีน้ำเงิน ระบุ “เรื่องสุริน มี ๕ ผูก” หน้าทับต้น เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีแดง “สุริน ผูกที่ ๒” ลานแรก ด้านซ้ายมือ ระบุ “สุรินท ผูก ๒ แล” ท้ายลาน ระบุ “สุรินฺทชาตก นิฏฺฐิตํ กิริยาอันสังวรรณนาเทศนายังสุรินทชุมพู ผูกถ้วน ๒ ก็สมเร็จเสด็จแล้วเท่านี้ก่อนแล ๛ ดวง ฅุ้ม สร้างแล อย่าด่าข้าเนอ บ่ช่างดีหลาย เป็นดีอายพี่น้องผู้[เ]พื่อนช่างเหลือตัวแลนายเอย มีรอยจารแก้ไขเพิ่มเติม แล้วลงหมึกสีน้ำเงิน

RBR003-150สุรินทชาดก ผูก 3

มัดรวมกัน มีไม้บัญชักทำด้วยไม้ไผ่ เขียนอักษรไทยด้วยปากกาเมจิกสีน้ำเงิน ระบุ “เรื่องสุริน มี ๕ ผูก” หน้าทับต้น เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีแดง “สุริน ผูกที่ ๓” ลานแรกด้านซ้ายมือ ระบุ “สุรินท ผูก ๓ แล” ท้ายลาน ระบุ “สุรินทชาตกํ กิิริยาอันสังวรรณนาวิเศษเทศนาห้องเหตุสุรินทชาดก ผูกถ้วน ๓ ก็สมเร็จเสด็จแล้วเท่านี้ก่อนแลแล|||”

RBR003-151สุรินทชาดก ผูก 4

มัดรวมกัน มีไม้บัญชักทำด้วยไม้ไผ่ เขียนอักษรไทยด้วยปากกาเมจิกสีน้ำเงิน ระบุ “เรื่องสุริน มี ๕ ผูก” หน้าทับต้น เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีแดง “สุริน ผูกที่ ๔” ลานแรก ด้านซ้ายมือ ระบุ “สุรินท ผูก ๔ แล” ท้ายลาน ระบุ “สุรินฺทชาตกํ นิฏฺฐิตํ สังวรรณนาสุรินทชาตกํ ผูกถ้วน ๔ ก็สมเร็จเสด็จแล้วเท่านี้ก่อนแล ※ แล้วแลนายเหย” และเขียนอักษรไทยด้วยดินสอดำ “หนังสือเรื่องเจ้าสุริน” มีรอยแก้ไขด้วยปากกาเมจิกสีน้ำเงิน

RBR003-152สุรินทชาดก ผูก 5

มัดรวมกัน มีไม้บัญชักทำด้วยไม้ไผ่ เขียนอักษรไทยด้วยปากกาเมจิกสีน้ำเงิน ระบุ “เรื่องสุริน มี ๕ ผูก” หน้าทับต้น เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีแดง “สุริน ผูกที่ ๕” ลานแรกด้านซ้ายมือ ระบุ “สุรินท ผูกถ้วน ๕” ท้ายลาน ระบุ “สุรินฺทชาตกํ นิฏฺฐิตํ กิริยาอันสังวรรณนาอันวิเศษเทศนาห้องเหตุสุรินทชุมพู ผูกถ้วน ๕ ก็สมเร็จเสด็จแล้วเท่านี้ก่อนแล || หน้าทับปลาย สุรินท ผูกปลาย แลนายเหยแล ก็มีโยมฅุ้ม โยมดวง ก็พร้อมกับด้วยลูกเต้าชู่ผู้ชู่คน ก็มีศรัทธาเอาใบลานมา ข้าเขียนบ่งามสักน้อยแลนายเหย อย่าได้ด่าข้าเนอ บ่ช่างสักคำเทื่อแล รัสสภิกขุจันทสอนบ่เคยสักน้อยแล อย่าไปเล่าขวัญข้า อย่าไปด่าข้อยเทอะ บ่ช่างแท้แท้แล ตั้งแต่วันนี้ไปขอหื้อข้าดีเหลือนี้ไปจนเท่าวันตายแล ขอสุข ๓ ประการ มีนิพพานเป็นยอดแด่เทอะ” ลานหน้าทับ เขียนอักษรไทยด้วยปากกาสีม่วง “นายสุรินต๊ะจุมปูผูกห้านายเฮย” มีรอยแก้ไข้ด้วยดินสอดำ

RBR003-148สุรินทชาดก ผูกต้น

มัดรวมกัน มีไม้บัญชักทำด้วยไม้ไผ่ เขียนอักษรไทยด้วยปากกาเมจิกสีน้ำเงิน ระบุ “เรื่องสุริน มี ๕ ผูก” หน้าทับต้น เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีแดง “สุริน ผูกที่ ๑” ลานแรกด้านซ้ายมือ ระบุ “สุรินท ผูกต้นแล” ท้ายลาน ระบุ “สุรินทชาตกํ นิฏฺฐิตํ กิริยาอันกล่าวยังห้องสุรินทชุมพู ผูกต้น ก็บังคมสมเร็จเสด็จแล้วเท่านี้ก่อนแล ๛ ศรัทธาโยมดวง โยมฅุ้ม สร้างแล ขอสุข ๓ ประการเป็นยอดชู่คนๆ ผู้ข้าเขียนกับผู้สร้าง ขอหื้อได้เหมือนกันแด่เทอะ นิพฺพาน ปจฺจโย โหตุ”

RBR003-159สุรินทชุมพู ผูก 2

มัดรวมกัน มีไม้บัญชักทำด้วยไม้ไผ่ เขียนอักษรไทยด้วยปากกาเมจิกสีน้ำเงิน ระบุ “เรื่องสุรินตะจุมพู มี ๕ ผูก” หน้าทับต้น ระบุ “๚ หน้าทับเค้า สุรินทจุมพู ผูก ๒ แลแลฯฯ” ท้ายลาน ระบุ “สุรินฺทชาตกํ นิฏฺฐิตํ กิริยาอันสังวรรณนาเทศนายังสุรินทจุมพู ผูกถ้วน ๒ ก็สมเร็จเสด็จแล้วเท่านี้ก่อนแลแล ฯ เดือนแปด ขึ้นค่ำฯ” มีรอยแก้ไขด้วยปากกาเมจิกสีน้ำเงิน

RBR003-160สุรินทชุมพู ผูก 3

มัดรวมกัน มีไม้บัญชักทำด้วยไม้ไผ่ เขียนอักษรไทยด้วยปากกาเมจิกสีน้ำเงิน ระบุ “เรื่องสุรินตะจุมพู มี ๕ ผูก” หน้าทับต้น ระบุ “๚หน้าทับเค้า สุรินทชุมพู ผูก ๓ แลแลฯฯ” และเขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน “๓” ท้ายลาน ระบุ “สุรินฺทชาตกํ กิริยาอันสังวรรณนาวิเศษเทศนาห้องเหตุ สุรินทชาดก ผูกถ้วน ๓ ก็สมเร็จเสด็จแล้วเท่านี้ก่อนแลฯ๛”