เอกสารโบราณในประเทศไทย

PBI001-001คัมภีร์มุตคาต ว่าด้วยโรค 32 ประการ

เอกสารโบราณเป็นคัมภีร์ใบลานขนาดสั้นเกี่ยวกับตำราเวชศาสตร์ ขึ้นต้นด้วยคาถาบาลี อักษรขอมไทย ภาษาบาลี จากนั้นกล่าวถึงโรคต่าง ๆ 32 ประการ อาการและสมุนไพร มีแทรกข้อความว่า “ตำรายาหุงเลกเปนทองเปนเงินเปนเลกยูคางนากรอบเลกอันไดยเปนเลก ๒ อันนันเปนเลกยาวิเสดนักแล ฯ“

NPT007-009คัมภีร์ยาเกร็ดแผนโบราณ

สมุดไทยขาวเล่มนี้ ระบุชื่อภายในเล่มว่า “คัมภีร์ยาเกร็ดแผนโบราณ” คัดลอกโดย หมอเห สายโกสินทร์ แพทย์แผนโบราณ ชั้น 2 โดยมีความประสงค์ที่จะรวบรวมตำรับตำรายาแผนโบราณของครูบาอาจารย์ต่างๆ มาเขียนไว้ในที่เดียวกัน เพื่อความสะดวกในการใช้งานของหมอเหเอง

NPH001-023คัมภีร์ลม

คัมภีร์ลมฉบับนี้ กล่าวถึงโรคและตำรับยารักษาโรค เช่น ยาลม ยาสารบาษ ยาซะเออะ(สะอึก) ยาปวดหัว ยาหายไข้ ยาลุหุนไข้ ยาหวัด ยาเลือดคั่งออก ยาเอ็นทก ยาเลือดขึ้น ยากะบุน ยาลงท้อง ยาเจ็บคอ ยาไฟไหม้ ยาฝำ ยาฝีบ้าคอ ยาปวดท้อง ยาท้องแล้ง ฯลฯ ตัวอย่างตำรับยารักษาโรคที่ปรากฏในคัมภีร์ อาทิ ยาลม เอาหญ้าหอมแก้ว หญ้าปากควาย รากนมวัว เคี่ยวใส่พริกขิง กินดี ฯ ยาลมแล่นท้องดัง เอาเปลือกมุกน้อยมุกหลวง บดไว้เอาน้ำอ้อย น้ำตาล น้ำผึ้ง หมัก ปั่นเป็นลูกกลอนไว้จำเริญกินดีแล เป็นต้น หน้าสุดท้ายเขียนด้วยว่า “คัมภีร์ลม ถ่ายออกแล้ว 22 ก.ค. 33” ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/23 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา

NPH001-009คัมภีร์ว่าด้วยทุรวาษา 4 ประการ

คัมภีร์ว่าด้วยทุรวาษา 4 ประการ อาทิ มุตกิต โทสันทะฆาต ตรีสันทฆาต ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/9 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา

NPH001-057คัมภีร์สะเดาะเคราะห์ (เสียเคราะห์)

ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/57 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา

NPH001-050คัมภีร์สะเดาะเคราะห์ (เสียเคราะห์)

เสียเคราะห์ คือพิธีสะเดาะเคราะห์ ซึ่งชาวอีสานส่วนใหญ่เชื่อว่า อำนาจเหนือธรรมชาติมีอิทธิพลต่อชีวิตของมนุษย์โดยเฉพาะบุคคลที่เจ็บไข้ได้ป่วยอยู่เนืองๆ นั้นเพราะถูกอำนาจเหนือธรรมชาติกระทำ หรือถูกสิ่งที่ชั่วร้ายเข้าสิงในร่างกายทำให้บุคคลผู้นั้นทำกินไม่ขึ้นหรือไม่เจริญก้าวหน้า ฉะนั้นจำเป็นจะต้องปัดเป่าสิ่งชั่วร้ายเหล่านี้ออกไป ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/50 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา ข้อมูลอ้างอิง ธวัช ปุณโณทก. “เสียเคราะห์ 2 : พิธีกรรม.” สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 14. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์, 2542: 4847-4848.

NPH001-055คัมภีร์สะเดาะเคราะห์

ใบลานฉบับนี้ไม่ครบฉบับ อังกาเริ่มต้นที่เลขอังกา ๒๔-๔๙ เนื้อเรื่องประกอบด้วย ตำราพรหมชาติ การดูดวงชาตาแบบอีสาน ซึ่งเป็นตาราง เก้าช่อง มีวิธีการนับแบบหญิงชายที่แตกต่างกันไป นอกจากนี้ยังมีเรื่องการบูชาตัวเพิง บูชากำลัง และสะเดาะห์เคราะห์ ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/55 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา

NPH001-048คัมภีร์สะเดาะเคราะห์

เสียเคราะห์ คือพิธีสะเดาะเคราะห์ ซึ่งชาวอีสานส่วนใหญ่เชื่อว่า อำนาจเหนือธรรมชาติมีอิทธิพลต่อชีวิตของมนุษย์โดยเฉพาะบุคคลที่เจ็บไข้ได้ป่วยอยู่เนืองๆ นั้นเพราะถูกอำนาจเหนือธรรมชาติกระทำ หรือถูกสิ่งที่ชั่วร้ายเข้าสิงในร่างกายทำให้บุคคลผู้นั้นทำกินไม่ขึ้นหรือไม่เจริญก้าวหน้า ฉะนั้นจำเป็นจะต้องปัดเป่าสิ่งชั่วร้ายเหล่านี้ออกไป ใบลานฉบับนี้ ระบุชื่อผู้สร้างว่า “พ่อใหญ่สะเหมือนมั่น บ้านจำพัน” ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/48 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา ข้อมูลอ้างอิง ธวัช ปุณโณทก. “เสียเคราะห์ 2 : พิธีกรรม.” สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 14. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์, 2542: 4847-4848.

NPH001-041คัมภีร์สะเดาะเคราะห์

เสียเคราะห์ คือพิธีสะเดาะเคราะห์ ซึ่งชาวอีสานส่วนใหญ่เชื่อว่า อำนาจเหนือธรรมชาติมีอิทธิพลต่อชีวิตของมนุษย์โดยเฉพาะบุคคลที่เจ็บไข้ได้ป่วยอยู่เนืองๆ นั้นเพราะถูกอำนาจเหนือธรรมชาติกระทำ หรือถูกสิ่งที่ชั่วร้ายเข้าสิงในร่างกายทำให้บุคคลผู้นั้นทำกินไม่ขึ้นหรือไม่เจริญก้าวหน้า ฉะนั้นจำเป็นจะต้องปัดเป่าสิ่งชั่วร้ายเหล่านี้ออกไป ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/41 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา ข้อมูลอ้างอิง ธวัช ปุณโณทก. “เสียเคราะห์ 2 : พิธีกรรม.” สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 14. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์, 2542: 4847-4848. หมายเหตุ ใบลานมาจากคนละผูก

NPH001-044คัมภีร์สะเดาะเสียเคราะห์

เสียเคราะห์ คือพิธีสะเดาะเคราะห์ ซึ่งชาวอีสานส่วนใหญ่เชื่อว่า อำนาจเหนือธรรมชาติมีอิทธิพลต่อชีวิตของมนุษย์โดยเฉพาะบุคคลที่เจ็บไข้ได้ป่วยอยู่เนืองๆ นั้นเพราะถูกอำนาจเหนือธรรมชาติกระทำ หรือถูกสิ่งที่ชั่วร้ายเข้าสิงในร่างกายทำให้บุคคลผู้นั้นทำกินไม่ขึ้นหรือไม่เจริญก้าวหน้า ฉะนั้นจำเป็นจะต้องปัดเป่าสิ่งชั่วร้ายเหล่านี้ออกไป ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/44 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา ข้อมูลอ้างอิง ธวัช ปุณโณทก. “เสียเคราะห์ 2 : พิธีกรรม.” สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 14. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์, 2542: 4847-4848.

NPH001-043คัมภีร์สู่ขวัญ

ขวัญ หรือ ขวน คือสิ่งที่เป็นมิ่งมงคลสถิตอยู่กับชีวิตมนุษย์ สัตว์ พืช รวมทั้งสิ่งของเครื่องใช้ ชาวไทยคงให้ความสำคัญเกี่ยวกับขวัญมาก และมีพิธีกรรมในการเรียกขวัญ ปลอบขวัญอยู่ทุกขั้นตอนของรอบชีวิตหนึ่ง ๆ เช่น สู่ขวัญเด็ก สู่ขวัญนาค สู่ขวัญบ่าวสาว สู่ขวัญคนป่วย เป็นต้น ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/43 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา ข้อมูลอ้างอิง “สูดขวน (สู่ขวัญ) : พิธีกรรม.” สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 14. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์, 2542: 4782-4787.

NPH001-051คัมภีร์เสียเคราะห์ (คายขันธ์ 5)

เสียเคราะห์ คือพิธีสะเดาะเคราะห์ ซึ่งชาวอีสานส่วนใหญ่เชื่อว่า อำนาจเหนือธรรมชาติมีอิทธิพลต่อชีวิตของมนุษย์โดยเฉพาะบุคคลที่เจ็บไข้ได้ป่วยอยู่เนืองๆ นั้นเพราะถูกอำนาจเหนือธรรมชาติกระทำ หรือถูกสิ่งที่ชั่วร้ายเข้าสิงในร่างกายทำให้บุคคลผู้นั้นทำกินไม่ขึ้นหรือไม่เจริญก้าวหน้า ฉะนั้นจำเป็นจะต้องปัดเป่าสิ่งชั่วร้ายเหล่านี้ออกไป ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/51 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา หมายเหตุ ใบลานฉบับนี้ มาจากคนละฉบับ ข้อมูลอ้างอิง ธวัช ปุณโณทก. “เสียเคราะห์ 2 : พิธีกรรม.” สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 14. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์, 2542: 4847-4848.

NPH001-052คัมภีร์เสียเคราะห์ ธาตุเจ้าเรือน

ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/52 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา หมายเหตุ ใบลานหลุดจากผูก อ่านได้ไม่ครบฉบับ

NPH001-049คัมภีร์เสียเคราะห์

เสียเคราะห์ คือพิธีสะเดาะเคราะห์ ซึ่งชาวอีสานส่วนใหญ่เชื่อว่า อำนาจเหนือธรรมชาติมีอิทธิพลต่อชีวิตของมนุษย์โดยเฉพาะบุคคลที่เจ็บไข้ได้ป่วยอยู่เนืองๆ นั้นเพราะถูกอำนาจเหนือธรรมชาติกระทำ หรือถูกสิ่งที่ชั่วร้ายเข้าสิงในร่างกายทำให้บุคคลผู้นั้นทำกินไม่ขึ้นหรือไม่เจริญก้าวหน้า ฉะนั้นจำเป็นจะต้องปัดเป่าสิ่งชั่วร้ายเหล่านี้ออกไป ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/49 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา ข้อมูลอ้างอิง ธวัช ปุณโณทก. “เสียเคราะห์ 2 : พิธีกรรม.” สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 14. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์, 2542: 4847-4848.

NPH001-047คัมภีร์เสียเคราะห์

เสียเคราะห์ คือพิธีสะเดาะเคราะห์ ซึ่งชาวอีสานส่วนใหญ่เชื่อว่า อำนาจเหนือธรรมชาติมีอิทธิพลต่อชีวิตของมนุษย์โดยเฉพาะบุคคลที่เจ็บไข้ได้ป่วยอยู่เนืองๆ นั้นเพราะถูกอำนาจเหนือธรรมชาติกระทำ หรือถูกสิ่งที่ชั่วร้ายเข้าสิงในร่างกายทำให้บุคคลผู้นั้นทำกินไม่ขึ้นหรือไม่เจริญก้าวหน้า ฉะนั้นจำเป็นจะต้องปัดเป่าสิ่งชั่วร้ายเหล่านี้ออกไป ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/47 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา หมายเหตุ ใบลานฉบับนี้ลายมือไม่เหมือนกัน คาดว่ามาจากคนละฉบับ ข้อมูลอ้างอิง ธวัช ปุณโณทก. “เสียเคราะห์ 2 : พิธีกรรม.” สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 14. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์, 2542: 4847-4848.

NPT004-010คัมภีร์อาไภยสาลี

ตำรายาสูตรต่างๆ เช่น ยาแก้สันนิบาต ไข้ลากสาด ไข้ฝีดาษ เป็นต้น ในหน้าปลายกล่าวถึงคัมภีร์อาไภยสาลี

NPH001-054คัมภีร์เอิ้นขวัญ

ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/54 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา

NPH001-053คัมภีร์เอิ้นขวัญ

ขวัญ หรือ ขวน คือสิ่งที่เป็นมิ่งมงคลสถิตอยู่กับชีวิตมนุษย์ สัตว์ พืช รวมทั้งสิ่งของเครื่องใช้ ชาวไทยคงให้ความสำคัญเกี่ยวกับขวัญมาก และมีพิธีกรรมในการเรียกขวัญ ปลอบขวัญอยู่ทุกขั้นตอนของรอบชีวิตหนึ่ง ๆ เช่น สู่ขวัญเด็ก สู่ขวัญนาค สู่ขวัญบ่าวสาว สู่ขวัญคนป่วย เป็นต้น ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/53 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา หมายเหตุ ใบลานมาจากคนละฉบับ ข้อมูลอ้างอิง “สูดขวน (สู่ขวัญ) : พิธีกรรม.” สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 14. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์, 2542: 4782-4787.

RBR003-093คาถา

สมุดไทยบันทึกตำราไสยศาสตร์ เกี่ยวกับ ตำรากามจร, คาถาไล่ผี, คาถาพ่นตาแดง ฯลฯ

CMRU-CT-01-A-0008คาถาพัน

RBR003-094คาถาและยันต์

สมุดไทยบันทึกตำราไสยศาสตร์ คาถาอาคม ยันต์ต่าง ๆ เช่น คาถาไล่ผี, คาถามนต์น้ำให้ผู้ออกลูกกิน, คาถาพระยาไอศวรย์, คาถานอนที่ร้าย, คาถามนต์กินมิเสี้ยง, คาถาปัดไข้ ฯลฯ มีรอยตัดหน้ากระดาษไปบางส่วนเพื่อนำไปใช้เป็นกระดาษมวนยาสูบ เนื่องจากมีความเชื่อว่าสามารถรักษาโรคเกี่ยวกับทางเดินหายใจ

RBR003-090คาถาและยันต์

สมุดไทยบันทึกตำราไสยศาสตร์ มีคาถาอาคม และยันต์ต่าง ๆ เช่น ยันต์อิติปิโส ๘ ด้าน, ยันต์พระยาเต่าเรือน, ยันต์พระเจ้า ๕ พระองค์, ยันต์ไตรสรณคมน์ทั้ง ๓, ยันต์ถมครั่งนอกตะกรุด, ยันเหน็บสะเอวศัตรูทำร้ายมิได้, ยันต์ลงตะกั่วดำผูกเด็กไม่ร้อง, ยันกันผีหนทาง, ยันต์ลงผ้าประเจียด, ยันต์คู่ราหูฝังป่าช้า, ยันต์ฝาตลับเสน่ห์, ยันต์พระเจ้า ๑๖, คาถาเสกเลขหนุมานล่องหน, คาถายอดพระธรรม ๗ คัมภีร์, คาถาเสกหมาก, คาถาหัวใจมหารำลึก, คาถาเสกหมาก, คาถาเสกน้ำมันท่าตัวคงกระพัน, คาถา ๑๖ ตัวฆ่ามิตาย, คาถาล้อมยันต์เสก ๑๐๘, คาถาองค์พระใส่ฝ่ามือกำไว้ยิงมิออก, คาถาการเวก, คาถาเสกหมากกินเสน่ห์ ฯลฯ

NPT004-054คาถาหัวใจต่างๆ

คาถาหัวใจ หรือ หัวใจพระคาถา เป็นบทย่อของพระคาถาซึ่งถอดออกมาเป็นคำสั้น ๆ เพื่อให้จดจำได้รวดเร็วแต่ยังคงความหมายและความศักดิ์สิทธิ์ไว้เช่นเดิม คาถาหัวใจที่ปรากฏในสมุดไทย อาทิ หัวใจพระมหาชนก หัวใจพระเพชร หัวใจพระสุวรรณสาม หัวใจตรีนิสิงเห หัวใจพระเตมีย์ หัวใจงู หัวใจคน เป็นต้น นอกจากคาถาที่กล่าวถึงไปแล้วนั้น ยังมีคาถาหัวใจที่กล่าวถึงนอกเหนือจากคาถาหัวใจ 108 อีกด้วย เช่น หัวใจนภา หัวใจมงคล เป็นต้น การตั้งพิธีตีแถลงหรือแสลงก็ได้ ผู้ปริวรรตเข้าใจว่าเป็นพิธีที่ตั้งขึ้นเพื่อปัดพิษร้าย คุณไสยต่างๆ ให้ออกจากจากร่างกายของคน และโองการมหาเถรตำแย

RBR003-045คาถาอาคม

สมุดไทยบันทึกตำราไสยศาสตร์ คาถาอาคมต่าง ๆ และเรื่องราวอื่น ๆ

RBR003-047คาถาอาคม

สมุดไทยบันทึกคาถาอาคมต่าง ๆ เช่น คาถาเสกน้ำมนต์กิน คาถาเสกหมากกิน คาถาเรียกครู คาถาหัวใจปถมัง ฯลฯ

RBR003-048คาถาอาคม

สมุดไทยบันทึกตำราไสยศาสตร์ คาถาอาคมต่าง ๆ เช่น คาถาเสกน้ำ เสกเหล้า เสกพริกไทย ใช้กิน

RBR003-017คาถาอาคม

ตำราไสยศาสตร์ ว่าด้วยคาถาอาคมต่าง ๆ มีภาพยันต์แบบต่าง ๆ

NPT004-008คาถาอาคม

ว่าด้วยคาถาอาคมต่างๆ เช่น คาถาทำน้ำมนต์รดได้สารพัด คาถาหัวใจเหล็กขับผี คาถาพระโมคัลลานะประสานกาย ฯลฯ นอกจากนี้ยังมีเรื่องเครื่องบูชาเทวดา การทำเทียนบูชาพระวันเกิด ประเภทโองการต่างๆ ซึ่งบันทึกด้วยอักษรไทยและอักษรขอมไทย

RBR003-037คาถาอาคมและตำรายา

RBR003-036ค่าวเจ้าสุวัตรนางบัวคำ

สมุดไทยบันทึกเร่อง ค่าวเจ้าสุวัตรนางบัวคำ มีตำรับยาเขียนแทรกอยู่ด้วย

RBR003-060ค่าวสมภมิตร

สมุดไทยบันทึกพระอภิธรรมสังคหะ วรรณกรรมเรื่องค่าวสมภมิตร และพระเวสสันดรชาดก

NPT004-076คาวี หลวิชัย