เอกสารโบราณในประเทศไทย

SKN001-137ปรินิพพาน

CMRU-CM-06-A-065-2ปริยัติสูตต์

CMRU-CT-02-B-0001ปริวาร

CMRU-CT-02-B-0004ปริวาร

CMRU-CM-06-A-043-6ปลาช่อน

CMRU-CT-12-B-001-1ปลาไนคำ

CMRU-CT-11-B-211ปเสนทิโกสล

SAC001-018ปะริวา (มหาวา) และ จูฬวา (บาลี) นิสสยะ

คัมภีร์ปริวาร คือคัมภีร์ประกอบหรือคู่มือ บรรจุคำถามคำตอบสำหรับซ้อมความรู้พระวินัย อยู่ในพระวินัยปิฎก แบ่งอีกแบบหนึ่ง เป็น 5 คัมภีร์เหมือนกัน คือ 1. มหาวิภังค์ หรือ ภิกขุวิภังค์ ว่าด้วยสิกขาบทในปาฏิโมกข์ (ศีล 227 ข้อ) ฝ่ายภิกษุสงฆ์ 2. ภิกขุนีวิภังค์ ว่าด้วยสิกขาบทในปาฏิโมกข์ (ศีล 311 ข้อ) ฝ่ายภิกษุณีสงฆ์ 3. มหาวรรค 4. จุลวรรค 5. ปริวาร ศักราช จ.ศ. 1223 (พ.ศ. 2404) เดือน 12 ขึ้น 12 ค่ำ สภาพของเอกสาร มีไม้ประกับ ฉบับลงรักปิดทอง รหัสเอกสารเดิม อักษรพม่า 19 ที่มาเอกสาร ดร.อนาโตล เป็ลติเยร์มอบให้

NPT003-003ปักขคณนา

สมุดไทยดําเรื่อง “ตําราปักขคณนา” ฉบับนี้เป็นตําราการคํานวณปฏิทินทางจันทรคติที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ ทรงคิดค้นและนิพนธ์ขึ้น ปักขคณนา คือการนับปักษ์๒ หรือนับวันในรอบครึ่งเดือนของข้างขึ้น ข้างแรม ซึ่งเป็นวิธีการนับปักษ์ที่มีความแม่นยําสูงมาก เนื่องจากปฏิทินจันทรคติฆราวาส หรือปฏิทินจันทรคติราชการมักจะมี ความคลาดเคลื่อนได้ภายในปี ไม่ว่าจะกําหนดอย่างไรก็ตาม การกําหนดนั้นทําได้อย่างมากคือ คลาดเคลื่อนน้อยที่สุดภายในปี ดังนั้นพระองค์จึงมีพระบรมราชานุญาตให้นําการคํานวณปักขคณนานั้นไปใช้ทําปฏิทินพระทุกปี แทนที่ปฏิทินฆราวาส

RBR004-097ปัญญาบารมี

RBR004-075ปัญญาบารมี

RBR004-070ปัญญาบารมี

RBR004-069ปัญญาบารมี

CMRU-CM-06-A-037-2ปัญญาปารมี

CMRU-CM-06-A-067-2ปัญญาปารมี

CMRU-CM-06-A-071-1ปัญญาพละ

RBR003-237ปัญหาปูคำ ผูก 3

RBR_003_237-238 รวมกันอยู่ใน “เลขที่ 59 ปัญหาปู อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับทองทึบ 2 ผูก” หน้าทับต้น เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน “ปัญหาปู ผูกที่ ๓ มี ๔ ผูกกับกัน” หน้าหลังเขียน “ปัญหาปู” ท้ายลาน ระบุ “กิริยาอันกล่าวยังสุวรรณนาปัญหาปูผูกถ้วน ๓ ก็สมเร็จเสด็จแล้วเท่านี้ก่อนแล ยามตา[วัน]ตกแล้ว วันอาทิตย์ ปีวอกแลนายเหย รัสสภิกขุจัน จารหนังสือปัญหาปูฅำแล ขึ้นสองค่ำ วันอาทิตย์ ปีวอกแลนายเหย ธุวํ ธุวํ แด่เทอะ ปจฺจโย โหตุ เม แด่เทอะ กลางตัวก็น้อยเท่ากินก้อย กลางตัวใหญ่เท่าหัวแม่มือแลอย่าไปติค่อยเทอะ ปางเมื่ออยู่วัดบ้านกูดแล”

RBR003-238ปัญหาปูคำ ผูก 4

RBR_003_234-235 รวมกันอยู่ใน “เลขที่ 24 เวสสันตรนกเค้า อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับล่องชาด 5 ผูก” พบเพียง 2 ผูก / ทองทึบ ทองหลุด พื้นรัก หน้าทับต้น เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน “ปัญหาปู ผูกที่ ๔ ปลายหมู่” ลานแรก ด้านซ้ายมือ ระบุ “หนังสือปัญหาปู ผูก ๔” ท้ายลาน ระบุ “หตฺถสารมนฺติชาตกํ นิฏฺฐิตํ สํวณฺณนา ปูตัวมีผญาถามปัญหาเซิ่งบรมโพธิสัตว์เจ้าราชรสีก็มีวันนั้นแล กิิริยาอันกล่าวยังสุวรรณนาปัญหาปู ผูกถ้วน ๔ ก็สมเร็จเสด็จแล้วเท่านี้ก่อน ๛ จบแล้วนายเหย วันผะหัส เดือน ๑๒ ขึ้น ๓ ยังมีศรัทธาอาวหนานทา อยู่บ้านบวกพูแก้วแผ่ผายไปหาผู้มรณาไปหน้ายังมีรัสสภิกขุสุวรรณจันทะเขียน ปางเมื่อบวชได้ ๓ พระวัสสา แท้คำเดียว ขอหื้อมีผญาปัญญาแก่ข้าเสลียวสลาด เกิดชาติใดเช่นใด ขอหื้อมีสุข ๓ ประการ มีนิพพานเป็นยอดแด่เทอะ ธุวํ ๆๆ

RBR003-374ปัญหาราชสูตร

หน้าต้น จารอักษรไทย ระบุ “ราจ๊ะสูตร นาหนอง” ลานแรก หัวลาน ระบุ “ราชสูตร ผูกเดียว” ท้ายลาน ระบุ “กล่าวยังธรรมอันชื่อว่า ปัญหาราชาสูตร ก็แล้วเท่านี้ก่อน สสแลนายเหย เสด็จแล้วในเพ็งแล รัสสภิกขุธรรมสร เขียนปางเมื่ออยู่หนองนาแล เขียนหื้ออาวหนานจูย นางเขียว อยู่บ้านนาหนองแล อายุ วณฺโณ สุขํ พลํ นั้นเทอะ”

RBR003-302ปัญหาราชสูตร

หน้าต้น เขียนอักษรไทย ด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน “ปัญหาสูตร” / ด้านหลัง หน้าต้น ระบุ “รัสสภิกขุหน้อยหน้าพราน (หนานพา?) อยู่บ้านหนองบัวเขียนแล้ว ๛” ท้ายลาน ระบุ “กล่าวยังธรรมอันชื่อว่า ปัญหาราชสูตร ก็แล้วเท่านี้ก่อนแล ๛” หน้าปลาย ระบุ “หน้าปลาย ปัญหาราชสูตรแล ıı นายเหย คำเดียวมับมับแล ıı รัสสภิกขุอ้าย บ้านหนองบัว สร้างไว้ด้วยมือตนแล นิพฺพาน ปจฺจโย โหตุ เม แก่ข้าแด่เทอะ ๛”

RBR003-301ปัญหาราชสูตร

หน้าต้น เขียนอักษรไทยด้วยปากกาเมจิกสีน้ำเงิน “ปัญหาสูตรผูกเดียว” ท้ายลาน ระบุ “กล่าวยังธรรมอันชื่อว่า ปัญหาราชสูตร ก็แล้วเท่านี้ก่อนแล แล แล ฯ จบแล้วนายเหย ๏๏ เสด็จแล้ววันจันทร์ เดือน ๑๐ ตาวันบ่าย ๓ โมง ปีชวด ผู้ข้าบวชเดือน ๔ พร่องหาหัดเขียน บ่เคยสักคำเทื่อแล นายเหย ทุพี่พระพี่องค์ใดได้เล่าเขียนเรียน ผิดทัดใดนิมตต์ใส่หื้อจิ่มเทอะ ทุพี่ แก่ หนัก สญฺชปลร ดอนนาหนอง ชื่อมัน อีมะหยังฮู้ ผู้ข้าขอหื้อกุศลานาบุญอันหนึ่ง ไปถึงปิตตามาดาคูบาอาจานเป้าปงวงสา (ครูบาอาจารย์เผ่าพงศ์วงศา) พี่ข้าน้องข้อยจิ่มเทอะ ทุคำหัวส่อไว้แท้ นาเหย ฯฯ๛ ”

RBR003-300ปัญหาราชสูตร

หน้าต้น ระบุ “ หน้าทับเค้า ปัญหาราชสูตรแล ฯฯ:๛” ท้ายลาน ระบุ “กล่าวยังธรรมอันชื่อว่า ปัญหาราชสูตร ก็แล้วเท่านี้ก่อนแล ๚ เสด็จแล้ววันศุกร์ เดือน ๙ ขึ้น ๔ ค่ำ ปีระกา ๚ หน้าทับเค้าปัญหาราชสูตร รัสสภิกขุหนูถอด อยู่บ้านหัวขัว มีศรัทธามาหื้อรัสสภิกขุ เขียนบ่ดีสักหน้อย ลางตัวก็ใหญ่ ลางตัวก็น้อยแลนายเหย รัสสภิกขุได้เทศนาค่อยพิจารณาดูหื้อดีแด่เทอะ ฯฯ”

RBR003-101ปัญหาราชสูตร

พระคัมภีร์ผูกนี้ พระครูพัฒนกิจสุนทร(สังข์ ชิตมาโร) ใช้เทศน์ขึ้นธรรมาสน์เป็นผูกแรก เมื่อครั้งจำพรรษาในช่วง 2-3 พรรษาแรกที่วัดนาหนอง ต.ดอนแร่ อ.เมืองราชบุรี จ.ราชบุรี ลานที่ ๑ หน้า ๑ ระบุ “ธรรมเทศนาอันชื่อว่า ปัญหาราชสูตรแห่งพระพุทธเจ้า” ท้ายลาน “กล่าวยังธรรมเทศนาอันชื่อว่า ปัญหาราชสูตร ก็แล้วเท่านี้ก่อนแล ๚ เสด็จแล้วปีมะเมียเดือน ๘ ขึ้น ๘ ค่ำ วันอาทิตย์ ยามตะวันขึ้น ๔ โมง ๚ หนังสือวัดหนองบัว เจ้าของ ๚ จุรสุมน ๚ แลท่านทั้งหลายเหย๚๛” ที่รูร้อยสายสนองลานหน้าทับต้น และหน้าทับปลาย ใช้แผ่นหนังเจาะรูแล้วเย็บติดใบลาน เพื่อเสริมความแข็งแรง เป็นการยืดอายุการใช้งาน และป้องกันรูร้อยสายสนองแตกอีกด้วย

RBR004-178ปัพพชาวินิจฉัย ผูก 1

พระวินิจฉัยเรื่อง บรรพชาหรือการบวช

SAC001-020ปาจิต ปาฬิ

ว่าด้วยเรื่อง ปาจิตตีย์ หมายถึง “การละเมิดอันยังกุศลให้ตก”, ชื่ออาบัติจำพวกหนึ่งจัดไว้ในจำพวกอาบัติเบาเรียกลหุกาบัติ พ้นด้วยการแสดง ;เป็นชื่อสิกขาบท ได้แก่ นิสสัคคิยปาจิตตีย์ 30 และสุทธิกปาจิตตีย์ ซึ่งเรียกกันสั้นๆ ว่า ปาจิตตีย์ อีก 92 ภิกษุล่วงละเมิดสิกขาบท 122 ข้อเหล่านี้ย่อมต้องอาบัติปาจิตตีย์ เช่น ภิกษุพูดปด ฆ่าสัตว์ดิรัจฉาน ว่ายน้ำเล่น เป็นต้น ต้องอาบัติปาจิตตีย์ ศักราช จ.ศ. 1123 (พ.ศ. 2333) เดือน 5 ดับ วันเสาร์ สภาพของเอกสาร มีไม้ประกับ ฉบับปิดทองล่องชาด. ใบลาน ฑา หักส่วนหัวลาน, ใบลาน ทา หักส่วนท้าย และใบลาน ธํ ขาดส่วนท้าย รหัสเอกสารเดิม อักษรพม่า 21 ที่มาเอกสาร ดร.อนาโตล เป็ลติเยร์มอบให้

SAC001-014ปาจิต อัฏฐกะถา ปาฬิ(นิสสยะ), ภิกขุณีปาจิต อัฏฐะกะถา, ภิกขุณีวิภังคะ อัฏฐะกะถา, มหาวา อัฏฐะกะถา, จุฬวา อัฏฐะกะถา

ภิกขุนีวิภังค์ ว่าด้วยสิกขาบทในปาฏิโมกข์ (ศีล 311 ข้อ) ฝ่ายภิกษุณีสงฆ์ ว่าด้วยเรื่อง ปาจิตตีย์ หมายถึง “การละเมิดอันยังกุศลให้ตก”, ชื่ออาบัติจำพวกหนึ่งจัดไว้ในจำพวกอาบัติเบาเรียกลหุกาบัติ พ้นด้วยการแสดง ; เป็นชื่อสิกขาบท ได้แก่ นิสสัคคิยปาจิตตีย์ 30 และสุทธิกปาจิตตีย์ ซึ่งเรียกกันสั้นๆ ว่า ปาจิตตีย์ อีก 92 ภิกษุล่วงละเมิดสิกขาบท 122 ข้อเหล่านี้ย่อมต้องอาบัติปาจิตตีย์ เช่น ภิกษุพูดปด ฆ่าสัตว์ดิรัจฉาน ว่ายน้ำเล่น เป็นต้น ต้องอาบัติปาจิตตีย์ ศักราช จ.ศ. 1230-1231 (พ.ศ. 2410-2411) สภาพเอกสาร ใบลานฉบับลงรักทาชาด ไม้ประกับ มีรอยตัดขอบลานพร้อมไม้ประกับ กินอักษรไปบางส่วน รหัสเอกสารเดิม อักษรพม่า 15 ที่มาของเอกสาร ดร.อนาโตล เป็ลติเยร์ มอบให้

RBR004-023ปาจิตตี ผูก 2

RBR004-022ปาจิตตี ผูกต้น

RBR004-024ปาจิตตึ ผูก 7

CMRU-CM-06-A-083-2ปาฏิโมกข์ (บาลี)

RBR004-240ปาฏิโมกข์

พระปาฏิโมกข์

CMRU-LPH-02-A-0003ปายาสิสูตร