จารึกอัญชัยวรมัน

อักษรที่มีในจารึก

ขอมโบราณ

ศักราช

พุทธศตวรรษ 15

ภาษา

สันสกฤต, เขมร

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 48 บรรทัด

วัตถุจารึก

ศิลา ประเภทหินทรายแป้ง

ลักษณะวัตถุ

หลักสี่เหลี่ยม

ขนาดวัตถุ

กว้าง 50.5 ซม. สูง 128 ซม. หนา 12.5 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “ลบ. 24”
2) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 กำหนดเป็น “จารึกอัญชัยวรมัน”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

จังหวัดลพบุรี

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

หอพระสมุดวชิรญาณ กองหอสมุดแห่งชาติ กรุงเทพมหานคร

พิมพ์เผยแพร่

จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2529), 74-81.

ประวัติ

ศิลาจารึกหลักนี้ ได้มาจากจังหวัดลพบุรี จารึกด้วยอักษรขอม ภาษาสันสกฤต และภาษาเขมร วัดขนาดส่วนกว้าง 50.5 เซนติเมตร ส่วนสูง 128 เซนติเมตร ส่วนหนา 12.5 เซนติเมตร ปัจจุบันศิลาจารึกหลักนี้ อยู่ที่หอพระสมุดวชิรญาณ กองหอสมุดแห่งชาติ กรุงเทพฯ

เนื้อหาโดยสังเขป

เริ่มต้นด้วยการกล่าวคำนมัสการเทพเจ้าผู้เป็นใหญ่ และกล่าวถึงพิภพพระยานาคในโลกบาดาล จากนั้นก็กล่าวถึงพระราชโองการของพระเจ้าชัยวรมันที่ 4 หรือพระบาทบรมศิวบท ว่าด้วยเรื่องการถวายสิ่งของและทาสชายหญิงเป็นจำนวนมาก

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐาน

การกำหนดอายุ

จารึกบรรทัดที่ 39 ได้ระบุปีที่จารึกไว้ คือ มหาศักราช 8_5 จะเห็นว่ามีการเว้นเลขตัวกลางไว้เนื่องจากเส้นอักษรไม่ชัดเจน อาจจะเป็นเลข 4 หรือเลขหนึ่งก็ได้ แต่อาจารย์อำไพ คำโท ได้ระบุไว้ว่าน่าจะเป็นเลข 4 เพราะตัวอักษรนี้มีหางที่ลากต่ำลงต่ำกว่าระดับบรรทัด และหางที่ลากลงมาต่ำอย่างนี้ไม่ใช่หางของเลข 1 อีกทั้งมีข้อความในจารึกนี้เป็นเครื่องสนับสนุนอีกด้วย คือ ประการแรก พระนามว่า “ชัยวรมัน” ที่ปรากฏในจารึกนี้ หมายถึงพระเจ้าชัยวรมันที่ 4 ประการที่สอง ในเรื่องของการประกอบคำ ลักษณะการประกอบคำของภาษาเขมรก่อนสร้างเมืองพระนครจะใช้ “อิ” “อี” “เอ” แทนสระ “เอีย” เช่น “ญิงฺ” “เทนฺ” “เวรฺ” ส่วนลักษณะการประกอบคำของภาษาเขมรหลังเมืองพระนครจะใช้ตัว “ย” แทนสระ “เอีย” คือเป็น “ญฺยงฺ” “ทฺยนฺ” “วฺยรฺ” ประการที่สาม ชื่อพวกทาส เช่น กำไว ปนำ ปันลบ สำอบ เหล่านี้ มักจะพบในศิลาจารึกภาษาเขมรระหว่างพุทธศตวรรษที่ 15 ตอนปลาย กับพุทธศตวรรษที่ 16 ตอนต้นๆ เท่านั้น และประการสุดท้าย ถ้าอ่านเลขมหาศักราชในจารึกนี้เป็นเลข 815 แล้ว ก็จะตรงกับรัชสมัยของพระเจ้ายโศวรมันที่ 1 หรือ พระบาทบรมศิวโลก (พ.ศ. 1432-1443) แต่ถ้าอ่านเป็นเลข 845 ก็ตรงกับรัชสมัยของพระเจ้าชัยวรมันที่ 4 พอดี

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
อำไพ คำโท, “จารึกอัญชัยวรมัน,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 : อักษรขอม พุทธศตวรรษที่ 15-16 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 74-81.

ภาพประกอบ

ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2545 (เลขทะเบียน CD; INS-TH-19, ไฟล์; LB_012)