เอกสารโบราณในประเทศไทย

RBR003-288มังคลัตถทีปนี ผูก 12

RBR_003_277-289 รวมอยู่ใน “เลขที่ 157 มังคลัตถทีปนี อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับล่องชาด 13 ผูก” หน้าต้น ระบุ “๏ หน้าทับเค้า มังคลทีปนี ผูกถ้วนสิบ ๑ ปริปุณณา บ่าย ๓ โมงเย็น แล คล่องแล้ว” / เขียนอักษรไทย ด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน “ผูก ๑๑” ท้ายลาน ระบุ “โวหารธรรมเทศนามังคลทีปนี ผูกถ้วนสิบ ๒ ก็สมเร็จเสด็จแล้ว เท่านี้ก่อนและ บริบูรณ์จบแล้ว ยาม ๔ ทุ่มเศษและ หน้าปลาย ระบุ “ฯ หน้าปลาย มังคลทีปนี ผูกถ้วนสิบ ๒ และ คล่องแล้ว”

RBR003-289มังคลัตถทีปนี ผูก 13

RBR_003_277-289 รวมอยู่ใน “เลขที่ 157 มังคลัตถทีปนี อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับล่องชาด 13 ผูก” หน้าต้น ระบุ “๏ หน้าทับเค้า มังคลทีปนี ผูกถ้วนสิบ ๓ และ คล่องแล้ว” / เขียนอักษรไทย ด้วยดินสอ “ผูก ๑๓” ท้ายลาน ระบุ “มหามงฺคลสุตฺตํ มหามังคลสูตร อันประกอบด้วยคาถาทั้งหลายสิบบาทคาถาอันประดับไปด้วยมังคละ ๓๘ ก็สมเร็จเสด็จบรมวลเท่านี้ก่อนและ” หน้าปลาย ระบุ “ฯ หน้าทับปลาย มังคลทีปนี ผูกถ้วนสิบ ๓ และ คล่องแล้ว” / เขียนอักษรไทย ด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน “ผูก ๑๓”

RBR003-278มังคลัตถทีปนี ผูก 2

RBR_003_277-289 รวมอยู่ใน “เลขที่ 157 มังคลัตถะทิปนี อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับล่องชาด 13 ผูก” หน้าต้น ระบุ “๏ หน้าทับเค้า มังคลัตถทีปนี ผูกถ้วน ๒ และ คล่องแล้ว” / เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน และดินสอ “ผูก ๒” ท้ายลาน ระบุ “กริยาอันกล่าวห้องมังคลัตถทีปนี ผูกถ้วน ๒ ก็แล้ว เท่านี้ก่อนและ ฯ บริบูรณ์แล้ว ยาม ๓ ทุ่มเศษแล ฯ” หน้าปลาย ระบุ “ฯ หน้าทับปลาย มังคลัตถทีปนี ผูกถ้วน ๒ แล ฯ บริบูรณ์แล้ว ๓ ทุ่มแล คล่องแล้ว”

RBR003-279มังคลัตถทีปนี ผูก 3

RBR_003_277-289 รวมอยู่ใน “เลขที่ 157 มังคลัตถะทิปนี อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับล่องชาด 13 ผูก” ท้ายลาน ระบุ “กริยาอันสังวรรณนาแก้ไขยัง มังคลทีปนี ผูกถ้วน ๓ ก็สมเร็จเสด็จบรมวลเท่านี้ก่อนแล ฯ ปริปุณณาแล้ว ยาม ๖ ทุ่มเศษ เจ้าข้า อหํ นาม ชื่อว่า หนานผู้ใหญ่คำ แต้มหื้อลุงใจและ” หน้าปลาย ระบุ “๏ หน้าปลาย มังคลทีปนี ผูก ๓ และ คล่องแล้ว” / เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน “ผูก ๒”

RBR003-280มังคลัตถทีปนี ผูก 4

RBR_003_277-289 รวมอยู่ใน “เลขที่ 157 มังคลัตถะทิปนี อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับล่องชาด 13 ผูก” หน้าต้น ระบุ “ฯ หน้าทับต้น มังคลทีปนี ผูกถ้วน ๔ และ คล่องแล้ว” (ตัวเอียงไม่ลงหมึก) / เขียนอักษรไทยด้วยดินสอ “ผูก ๔” ท้ายลาน ระบุ “โวหารมังคลทีปนี ผูกถ้วน ๔ ก็แล้ว เท่านี้ก่อนแล ฯ บริบูรณ์แล้ว ยาม ๖ ทุ่ม เดือนสิบเอ็ด แรม ๕ ค่ำ ปีมะเมีย ศักราช สองพัน ๔๗๒ และ ยามนั้นและ” หน้าปลาย ระบุ “ฯ หน้าปลาย มังคลทีปนี ผูกถ้วน ๔ แล เจ้าที่ไหว้ ตัวอักษรบ่ใคร่ละเอียดเต็มทีอย่าแล้ว”

RBR003-281มังคลัตถทีปนี ผูก 5

RBR_003_277-289 รวมอยู่ใน “เลขที่ 157 มังคลัตถะทิปนี อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับล่องชาด 13 ผูก” หน้าต้น ระบุ “ฯ หน้าทับเค้า มังคลทีปนี ผูกถ้วน ๕ แล ฯ คล่องแล้ว” (ตัวเอียงไม่ลงหมึก) / เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน และดินสอ “ผูก ๕” / เขียนอักษรไทยด้วยปากกาเมจิสีน้ำเงิน “มงคลทิพปลาณี ผูกถ้วน ๕ แล่” ท้ายลาน ระบุ “โวหารมังคลทีปนี ผูกถ้วน ๕ ก็สมเร็จเสด็จแล้ว เท่านี้ก่อนและ ฯ ปริปุณณาแล้ว ยามเวลาเข้ายาม ๒ ทุ่ม เดียน (เดือน) สิบ ๒ ขึ้น สิบ ๓ ค่ำ วันจันทร์ ก็บริบูรณ์และ” หน้าปลาย ระบุ “ฯ หน้าทับปลาย มังคลทีปนี ผูกถ้วน ๕ แล เจ้าเหย ฯะ คล่องแล้ว” (ตัวเอียงไม่ลงหมึก)

RBR003-282มังคลัตถทีปนี ผูก 6

RBR_003_277-289 รวมอยู่ใน “เลขที่ 157 มังคลัตถทีปนี อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับล่องชาด 13 ผูก” หน้าต้น ระบุ “ฯ โวหารมังคลทีปนี ผูกถ้วน ๖ แล คล่องแล้ว” / เขียนอักษรไทย ด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน และดินสอ “ผูก ๖” ท้ายลาน ระบุ “โวหารมังคลทีปนี ผูกถ้วน ๖ ก็แล้ว เท่านี้ก่อนแล ฯ บริบูรณ์แล้ว ยาม ๔ ทุ่ม เจ้าข้า อหํ นาม ชื่อว่า หนานผู้ใหญ่คำ บ้านนาโป่งน้อย แต้มหื้อลุงใจ บ้านดงสระแก้วแล” หน้าปลาย ระบุ “ฯ หน้าปลาย มังคลทีปนี ผูกถ้วน ๖ แล เจ้าเหย ตัวบ่ใคร่ละเอียดเต็มทีเนอ คล่องแล้ว”

RBR003-283มังคลัตถทีปนี ผูก 7

RBR_003_277-289 รวมอยู่ใน “เลขที่ 187 มังคลัตถทีปนี อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับล่องชาด 13 ผูก” หน้าต้น ระบุ “๏ หน้าทับเค้า มังคลทีปนี ผูกถ้วน ๗ และ คล่องแล้ว ตามสบับ” (ตัวเอียงไม่ลงหมึก) / เขียนอักษรไทย ด้วยดินสอ “ผูก ๗” ท้ายลาน ระบุ “ฯ มังคลทีปนี ผูกถ้วน ๗ ก็แล้ว บรมวลเท่านี้ก่อนแล ฯะ” หน้าปลาย ระบุ “ฯ หน้าปลาย มังคลทีปนี ผูกถ้วน ๗ บริบูรณ์ และ คล่องแล้ว” / เขียนอักษรไทย ด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน “ผูก ๗”

RBR003-284มังคลัตถทีปนี ผูก 8

RBR_003_277-289 รวมอยู่ใน “เลขที่ 157 มังคลัตถทีปนี อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับล่องชาด 13 ผูก” หน้าต้น ระบุ “๏ หน้าทับเค้า มังคลทีปนี ผูกถ้วน ๘ และ คล่องแล้ว” (ตัวเอียงไม่ลงหมึก) / เขียนอักษรไทย ด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน “ผูก ๘” ท้ายลาน ระบุ “โวหารมังคลทีปนี ผูกถว้น ๘ ก็แล้ว เท่านี้ก่อนแล ฯ” หน้าปลาย ระบุ “ฯ หน้าปลาย มังคลทีปนี ผูกถ้วน ๘ บริบูรณ์และ คล่องแล้ว”

RBR003-285มังคลัตถทีปนี ผูก 9

RBR_003_277-289 รวมอยู่ใน “เลขที่ 157 มังคลัตถทีปนี อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับล่องชาด 13 ผูก” หน้าต้น ระบุ “๏ หน้าทับเค้า มังคลทีปนี ผูกถ้วน ๙ บริบูรณ์และ คล่องแล้ว” (ตัวเอียงไม่ลงหมึก) / เขียนอักษรไทย ด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน และดินสอ “ผูก ๙” ท้ายลาน ระบุ “โวหารมังคลทีปนี ผูกถ้วน ๙ ก็สมเร็จเสด็จแล้ว เท่านี้ก่อนและ” หน้าปลาย ระบุ “ฯ หน้าปลาย มังคลทีปนี ผูกถ้วน ๙ แล คล่องแล้ว”

RBR003-107มัทรี ผูก 9

หน้าทับเค้า ระบุ “หน้าทับเค้ามัทรีเชียวหละ เป็นโยมฅำ นางหล้า เป็น[ผู้]สร้างไว้ในพระศาสนาห้าพันวัสสา” หน้าทับเค้า เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีดำ “มัทรี ผูก ๙” และเขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน “มะทรีเจี่ยวหล่า” ท้ายลาน ระบุ “มทฺที ปพฺพํ นิฏฺฐิตํ กิริยาอันสังวรรณนาอันประดับประดาด้วยพระคาถาว่าได้ ๙๐ ทัส ก็แล้วเท่านี้๛” หน้าทับปลาย ระบุ “หน้าทับเค้ามัทรีเชียวราม่วนอาละปูดีฟังแลนาห๚ หนังสือทุอาวอั้น บ้านใหม่ไผ่ล้อมไม่ไผ่อ้อม ๒ แฟร(ควรเป็น ๒ แคว) ผู้สาวนอนแล แม่ร้างนอนผ่อ บ้านอยู่จ่อม่อริมทาง ปากบางคางสวย เพิ่นสร้างมหาชาติกับนี้ ขอหื้อได้กุศลจิ่มเทอะ” และเขียนอักษรไทยด้วยดินสอ “นะโม นะมัดสะกาน ผู้ข้าไว้(ไหว้)”

RBR004-166มัทรี ผูก 9 (พระเวสสันดร)

พระเวสสันดรชาดก กัณฑ์มัทรี

RBR003-106มัทรีป่าเพียว

หน้าทับเขียนปากกาลูกลื่นสีน้ำเงิน “มัทรีป่าเพียวเทศขัก” และเขียนปากกาลูกลื่นสีดำ “มัทรี ผูก ๙” ท้ายลานระบุ “มทฺที ปพฺพํ นิฏฺฐิตํ กิริยาอันสังวรรณนายังมัทรีปริเจทอันประดับประดาไปด้วยพระคาถาทั้งหลายว่าได้ ๙๐ ทัส ก็สมเร็จเสด็จแล้วเท่านี้ก่อนแล ฯ บริบูรณ์เสด็จแล้วปีมะเมีย เดือน ๑๐ แรม ๖ ค่ำ พร่ำว่าได้วันเสาร์ ยามบ่ายโมง ๑ กับ ๒๕ ภินิด แลเจ้าเหย รัสสภิกขุอินธสอนเขียน บ่ดีขัด อาวชายเหือน กับภริยาชื่อว่า นางนา อยู่ดอนกอก ก็พร้อมกับด้วยลูกหญิงลูกชาย ก็อุบายหาใบลานหื้อภิกขุอินธอง สร้างหนังสือมัทรีฉบับป่าเภียว ไว้ค้ำชูศาสนาพระโคตมเจ้า ขอหื้อผู้สร้างผู้เขียน สุข ๓ ประการ มีนิพพานเป็นยอดแด่เทอะ หมู่ผู้ข้าทั้งหลายได้สร้างธรรมเขียนธรรม หมู่ข้าน้อยทั้งหลายก็พาเอากันปรารถนาเอาสัพพัญญุตญาณสิ่งเดียวแลเจ้าเหย เขียนบ่ดี สติบ่ตั้ง เพราะสาวบ้านเค้ามะคร้อ ครั้นว่ามันมาวัด มันเหลียวมาผ่อแต่หน้า ครั้นข้าบ่ผ่อก็อดบ่ได้ ครั้นข้าผ่อไป มันบิดหน้าหนี อีสาวอัปรีย์ช่างผ่อหน้าทุแลนา ขอหื้อมีประหญาปัญญาอันเฉลียวฉลาดชูตัวธรรม อย่าหื้อเป็นกรรมเป็นเวรแก่ข้า ขอหื้อบุญอันเขียนตัวธรรมนี้ไปลูบ(ลบ)ตัวกรรมตัวเวรอันกระทำมาหื้อเสี้ยงแด่เทอะ [นิพฺพา]น ปจฺจโย โหตุ นิจฺจํ ธุวํ แด่เทอะ”

RBR003-105มัทรีเรียกขวัญ

หน้าทับเขียนด้วยปากกาลูกลื่นสีแดง “มัทรีเรียกขวัญม่วนหลับเลย” และเขียนด้วยปากกาลูกลื่นสีดำ “มัทรีผูก ๙” ลานสุดท้ายจาร “มัทรีเรียกขวัญม่วนบ่หาย” ท้ายลานระบุ “มทฺทีปพฺพํ นิฏฺฐิตํ ก็แล้วเท่านี้ก่อนแล ๚๛ฯ จบมัทรีเรียกขวัญมวลบ่หายพอคลั่งไคล้เหงาหลับพุ้นแลนายเหย นิจฺจํ นิจฺจํ ธุวํ แก่ข้าแด่เทอะ”

CMRU-CT-11-B-128มันธาตุราช

SKN001-117มาติกา

มาติกา หมายถึงพระบาลีที่เป็นหัวข้อ เป็นแม่บท เรียกว่า บทมาติกา มาติกา คำนี้ในงานเผาศพจะใช้คู่กับคำว่า บังสุกุล เป็น มาติกา บังสุกุล กล่าวคือพระสงฆ์จะสวดมาติกาก่อนแล้วบังสุกุลต่อกันไป (ข้อมูลอ้างอิง : https://th.wikipedia.org/wiki/มาติกา)

SKN001-127มาเต

SKN001-140มาเถนาคสิน

NPH001-083มานัตตารหภิกษุ

มานัตตารหภิกษุ ภิกษุผู้ควรแก่มานัต คือ ภิกษุที่อยู่ปริวาสครบกำหนดแล้ว มีสิทธิขอมานัตกะสงฆ์ และสงฆ์จะให้มานัตเพื่อประพฤติในลำดับต่อไป (อ้างอิง https://84000.org/tipitaka/dic/v_seek.php?text=%C1%D2%B9%D1%B5) ทะเบียนของหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ คือ (23) สบ. 23.1.4/83 นายทองอ่อน สิทธิไกรพงษ์ได้มอบให้หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติเก็บรักษา หมายเหตุ ใบลานหักที่ขอบลานเล็กน้อย

RBR003-102มาลัยโปรดเปรต

ท้ายลานระบุ “||ปรมมาเลยฺยวณฺณนา นิฏฺฐิตา ก็เสด็จบอระมวลเท่านี้ก่อนแล๛||” และ“หนังสือนางขาวกับนายมีสร้าง บ้านหนองหลวง แลนายเหยว่าอั้นแล้ว” มีรอยเขียนอักษรไทยแปลศัพท์ด้วยปากกาเมจิกสีน้ำเงิน

RBR003-246มาลัยโปรดเปรต ผูกต้น

RBR_003_244-248 รวมกันอยู่ใน “เลขที่ 29 พระมาลัย อักษรธรรมล้านนา ภาษาบาลี-ไทยล้านนา ฉบับทองทึบ 5 ผูก” หน้าทับต้น เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสี “มาลัยโปดเปต” ลานแรก ด้านซ้ายมือ ระบุ “มาลัย แลนา”

RBR004-056มาลัยแสน

เทศน์มหาชาติ กัณฑ์มาลัยแสน

RBR004-159มาลัยแสน (พระเวสสันดร)

เทศน์มหาชาติ

RBR004-157มาลัยหมื่น (พระเวสสันดร)

เทศน์มหาชาติ

RBR004-190มาลัยหมื่น

พระเวสสันดรชาดก กัณฑ์มาลัยหมื่น

CMRU-CM-06-A-066มิลินทปัญหา

CMRU-CM-06-A-001มุทิงคเภรี

ในสมัยหนึ่ง พระพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ เชตวันมหาวิหาร ภิกษุทั้งหลายทูลขอให้ทรงแสดงพระธรรมเทศนาโปรด พระพุทธองค์จึงทรงแสดงพระธรรมเทศนาว่าด้วยกลองวิเศษ ดังนี้ ในเมืองพาราณสีนั้นแบ่งพื้นที่เป็น ๑๐๐ ส่วน ทุก ๑๐ ส่วน มีพระราชาปกครองอยู่ ๑ องค์ จึงมีพระราชาทั้งสิ้นจำนวน ๑๐ องค์ จึงเรียกพระราชาเหล่านั้นว่า “ทสราชา” ขณะนั้นในหิมพานต์มีโขลงช้างหากินอยู่ใกล้สระน้ำใหญ่แห่งหนึ่งซึ่งมีปูยักษ์อาศัยอยู่ หากช้างตัวไหนไปกินหรือเล่นน้ำในสระก็จะถูกปูยักษ์คีบจนตายแล้วกัดกินเป็นอาหารจนทำให้ช้างลดจำนวนลงไปมาก บรรดาช้างที่เหลือจึงต้องคอยดูแลกันและกัน เมื่อมีลูกช้างเกิดมาใหม่ ช้างทั้งหลายจึงคอยดูแลและปกป้องตลอดเวลา ลูกช้างจึงถามแม่ของตนจนทราบเหตุผลที่ช้างทั้งหลายต้องคอยมาดูแลปกป้องตลอดเวลา แต่วันหนึ่งลูกช้างนั้นได้ไปเล่นน้ำในสระจึงถูกปูเอาคีมคีบเท้าไว้ ลูกช้างจึงร้องเสียงดังด้วยความเจ็บปวด บรรดาช้างทั้งหลายและแม่ได้ยินจึงรีบมาดู แม่ช้างเกิดความสงสารและเป็นห่วงลูกจึงอ้อนวอนขอต่อปูยักษ์ว่าอย่าได้ทำร้ายลูกของตนแต่ปูยักษ์ยอม จนในที่สุดลูกช้างได้ใช้เท้า งวง และงาของตนต่อสู้กับปูยักษ์จนหลุดรอดมาได้ โดยตัวปูยักษ์ก็แหลกเหลวไปเหลือแต่คีม ๒ ข้าง โดยข้างหนึ่งพระอินทร์ได้ลงมาดูแล้วนำไปไว้บนสวรรค์ชั้นดุสิต ทิ้งคีมอีกข้างหนึ่งไว้ ต่อมาเมื่อถึงฤดูน้ำหลากมาก็ได้พับคีมปูยักษ์นั้นไหลตามน้ำมาจนถึงเมืองพาราณสี เมื่อชาวเมืองไปพบเข้าจึงไปแจ้งกับพระญาทสราชาๆ จึงให้คนทั้งหลายนำมาสร้างเป็นกลองมงคลประจำเมือง เมื่อสร้างเสร็จแล้วจึงลองตีกลองดังกล่าว ซึ่งเสียงกลองนั้นดังกึกก้องกังวานไปไกลถึง ๑๒ โยชน์ ชาวเมืองทั้งหลายจึงจัดงานเฉลิมฉลองกันอย่างยิ่งใหญ่ เมื่อตีกลองมงคลนั้นคราใดก็จะมีผู้คนหลั่งไหลมาประสุมชุมนุมกันอย่างมากมาย ต่อมาชาวเมืองได้เปลี่ยนสลักไม้ที่ยึดหนังกับคีมปูเป็นสลักเงินและทองคำ ครั้นเมื่อเสร็จแล้วลองตีดูก็พบว่าเสียงกลองไม่ได้ก้องกังวานไพเราะเสนาะหูเหมือนเดิมแต่อย่างใด พระพุทธเจ้าทรงตรัสว่ากลองมงคลที่ทสราชาได้สร้างไว้แต่เดิมที ต่อมาเมื่อเปลี่ยนจากสลักไม้เป็นเป็นสลักเงินและทองคำ รวมทั้งประดับตกแต่งกลองมงคลคีมปูใหม่ ทำให้เสียงกลองนั้นไม่ก้องกังวานเหมือนเดิม เปรียบเหมือนพระธรรมวินัยที่ทรงแสดงไว้แล้วเป็นมงคลและถูกต้องดีงามแล้ว เป็นสิ่งที่ทำให้คนทั้งหลายมาประสุมชุมนุมกันเพื่อรับฟังและนำไปปฏิบัติให้ตนเองพ้นจากทุกข์ แต่ภิกษุสามเณรบางกลุ่มนำไปดัดแปลงตกแต่งใหม่ ทำให้ผิดเพี้ยนไปจากเดิม หลังการพระธรรมเทศนาในครั้งนั้น ภิกษุหลายรูปก็ได้บรรลุธรรมขั้นต่างๆ ทั้งเป็นพระอรหันต์ พระอนาคามี พระสกทาคามี และโสดาบัน ตามบุญสมพารของแต่ละรูปที่ได้บำเพียรมา ฯ

CMRU-CM-06-A-084-1มุลลนิพพาน

SKN001-138มูลกรรมฐาน

CMRU-CM-06-A-005มูลปิฏกะ

RBR004-025มูลมูลี ผูกต้น

RBR004-026มูลมูลี ผูกปลาย