จารึกฐานพระพุทธรูปศิลาเขียววัดข้าวสาร

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

สท. 36, จารึกที่ฐานพระพุทธรูปนั่ง, หลักที่ 90 ศิลาจารึกฐานพระพุทธรูปนั่ง, จารึกฐานพระพุทธรูปศิลาเขียววัดข้าวสาร พุทธศตวรรษที่ 20

อักษรที่มีในจารึก

ไทยสุโขทัย

ศักราช

พุทธศตวรรษ 20

ภาษา

บาลี, ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 5 บรรทัด

วัตถุจารึก

หินชนวนสีเขียว

ลักษณะวัตถุ

แผ่นหิน ปลายมน จำหลักรูปพุทธปฏิมากร (ชำรุด)

ขนาดวัตถุ

กว้าง 26.3 ซม. สูง 37.5 ซม. หนา 7 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “สท. 36”
2) พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง กำหนดเป็น “ที่ ศ.ก. 3. ท. 29”
3) ในวารสาร ศิลปากร ปีที่ 7 ฉบับที่ 4 (พฤศจิกายน 2506) กำหนดเป็น “จารึกที่ฐานพระพุทธรูปนั่ง”
4) ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 กำหนดเป็น “หลักที่ 90 ศิลาจารึกฐานพระพุทธรูปนั่ง”
5) ในหนังสือ จารึกสมัยสุโขทัย กำหนดเป็น “จารึกฐานพระพุทธรูปศิลาเขียววัดข้าวสาร พุทธศตวรรษที่ 20”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

วัดข้าวสาร ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย

ผู้พบ

นายจิตร พ่วงแผน ผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 3 ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย

ปัจจุบันอยู่ที่

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย

พิมพ์เผยแพร่

1) วารสาร ศิลปากร ปีที่ 7 ฉบับที่ 4 (พฤศจิกายน 2506) : 57-58.
2) ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 (พระนคร : สำนักนายกรัฐมนตรี, 2513), 29-31.
3) จารึกสมัยสุโขทัย (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2526), 201-204.

ประวัติ

จารึกนี้เป็นจารึกที่อยู่ใต้ฐานพระพุทธรูปศิลาจำหลักลายเส้น พุทธลักษณะประทับนั่งขัดสมาธิราบ ปางมารวิชัย พบโดยนายจิตร พ่วงแผน ผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 3 ตำบลเมืองเก่า จังหวัดสุโขทัย ซึ่งได้นำมามอบให้กับพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง ต่อมา ศ. ฉ่ำ ทองคำวรรณ ได้อ่านคำจารึกและนำไปตีพิมพ์ลงในวารสารศิลปากร เมื่อปี พ.ศ. 2506 ต่อมา ในปี พ.ศ. 2521 คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี จึงได้นำมาตีพิมพ์อีกครั้งในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 ต่อมา พ.ศ. 2527 กรมศิลปากรได้นำมาตีพิมพ์ในรวมอยู่ในหนังสือ จารึกสมัยสุโขทัย และในครั้งนี้ ได้มีการเพิ่มเติมคำอธิบายเกี่ยวกับการกำหนดอายุของ ดร. ประเสริฐ ณ นคร ลงไปด้วย

เนื้อหาโดยสังเขป

เป็นจารึกสั้นๆ กล่าวถึง ชีผ้าขาวผู้หนึ่งชื่อ เวสสันดร (เพสสันดร) ขอบูชาพระรัตนตรัย

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐาน

การกำหนดอายุ

จากการอ่านจารึกครั้งแรกในปี พ.ศ. 2506 โดย ศ. ฉ่ำ ทองคำวรรณ ท่านได้กำหนดว่าเป็นอักษรไทย สมัย พ.ศ. 1900 ซึ่งต่อมา ในปี พ.ศ. 2527 หนังสือจารึกสมัยสุโขทัยได้เสนอข้อสันนิษฐานเพิ่มเติมของ ดร. ประเสริฐ ณ นคร ว่าน่าจะเป็นจารึกในรุ่นพุทธศตวรรษที่ 20 (พ.ศ. 1901-2000) กล่าวคือ อักขรวิธีที่ใช้ในจารึกดังกล่าว อย่างคำจารึกในบรรทัดที่ 1 คำว่า “รดัดนดด” รดัดนดด = รัดดนดด = รัตนัต โดยให้สังเกตว่า รดัด ใช้ไม้หันอากาศ ส่วนคำว่า นัด นั้น ไม่ใช้ไม้หันอากาศปนกับพยัญชนะคู่แทนไม้หันอากาศมีปรากฏในจารึกอักษรไทยสุโขทัย ภาษาไทย ซึ่งส่วนมากจะจารึกขึ้นในพุทธศตวรรษที่ 20 (พ.ศ. 1901-2000) เนื่องจากจารึกหลักนี้ ไม่ปรากฏปีศักราช ดังนั้น เมื่อพิจารณาและอาศัยหลักวิชาการในด้านอักขรวิธีในจารึกอักษรไทยสุโขทัย ภาษาไทย หลักอื่นๆ คือ การใช้ไม้หันอากาศเป็นแนวเปรียบเทียบแล้ว น่าจะจารึกในพุทธศตวรรษที่ 20

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : ตรงใจ หุตางกูร, วชรพร อังกูรชัชชัย และดอกรัก พยัคศรี, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2546, จาก :
1) ฉ่ำ ทองคำวรรณ, “คำอ่านจารึกที่ฐานพระพุทธรูปนั่ง ทำด้วยศิลาสีเขียว จ. สุโขทัย ภาษามคธและภาษาไทย,” ศิลปากร 7, 4 (พฤศจิกายน 2506) : 57-58.
2) ฉ่ำ ทองคำวรรณ, “จารึกฐานพระพุทธรูปศิลาเขียววัดข้าวสาร พุทธศตวรรษที่ 20,” ใน จารึกสมัยสุโขทัย (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2526), 201-204.
3) ฉ่ำ ทองคำวรรณ, “หลักที่ 90 ศิลาจารึกฐานพระพุทธรูปนั่ง,” ใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 : ประมวลจารึกที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกและภาคกลางของประเทศไทย อันจารึกด้วยอักษรและภาษาไทย, ขอม, มอญ, บาลีสันสกฤต (พระนคร : คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี, 2513), 29-31.

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายความละเอียดสูงจากการสำรวจภาคสนาม : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, สำรวจเมื่อ 21 กุมภาพันธ์ 2566