อายุ-จารึก พ.ศ. 2378, ยุคสมัย-จารึกสมัยรัตนโกสินทร์, ยุคสมัย-จารึกสมัยรัตนโกสินทร์-รัชกาลที่ 3, วัตถุ-จารึกบนไม้สัก, ลักษณะ-จารึกบนแผ่นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า, ศาสนา-จารึกในพระพุทธศาสนา, ที่อยู่ปัจจุบัน-จารึกที่ศาลหลักเมือง กาญจนบุรี, เรื่อง-การเข้าถึงพระนิพพาน, เรื่อง-การบริจาคและการทำบุญ, เรื่อง-พิธีกรรมทางศาสนา, เรื่อง-การสร้างเมือง, เรื่อง-การสร้างป้อม, เรื่อง-การสร้างกำแพง, เรื่อง-การบูรณะปฏิสังขรณ์ศาสนสถาน, บุคคล-พระยาประสิทธิสงคราม, บุคคล-กษัตริย์และผู้ครองเมืองกาญจนบุรี,
โพสต์เมื่อวันที่ 13 ก.พ. 2550 13:59:58 ( อัพเดทเมื่อวันที่ 30 ก.ย. 2566 23:26:03 )
ชื่อจารึก |
จารึกบนแผ่นไม้สักที่ศาลหลักเมืองกาญจนบุรี |
ชื่อจารึกแบบอื่นๆ |
กจ. 2 |
อักษรที่มีในจารึก |
ไทยธนบุรี-รัตนโกสินทร์ |
ศักราช |
พุทธศักราช 2378 |
ภาษา |
ไทย |
ด้าน/บรรทัด |
จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 38 บรรทัด |
วัตถุจารึก |
ไม้สัก สีน้ำตาล |
ลักษณะวัตถุ |
แผ่นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า |
ขนาดวัตถุ |
กว้าง 23 ซม. สูง 65.5 ซม. หนา 1 ซม. |
บัญชี/ทะเบียนวัตถุ |
1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “กจ. 2 จารึกก่อกำแพงป้อมประตูเมืองกาญจน์” |
ปีที่พบจารึก |
ไม่ปรากฏหลักฐาน |
สถานที่พบ |
จังหวัดกาญจนบุรี |
ผู้พบ |
ไม่ปรากฏหลักฐาน |
ปัจจุบันอยู่ที่ |
ภายในศาลหลักเมือง ตำบลปากแพรก อำเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี |
พิมพ์เผยแพร่ |
ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 1 (กรุงเทพฯ : สำนักนายกรัฐมนตรี, 2517), 32 - 34. |
ประวัติ |
นายประสาร บุญประคอง เป็นผู้อ่านจารึกหลักนี้ โดยมีการตีพิมพ์ลงใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 1 ใน พ.ศ. 2517 โดยเรียกว่า “หลักที่ 143 จารึกบนแผ่นไม้สักที่ศาลหลักเมืองกาญจนบุรี” ปัจจุบันอยู่ในบริเวณศาลหลักเมือง ตำบลปากแพรก อำเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี จารึกหลักนี้มีเนื้อหาตรงกันกับจารึกหลักเมืองกาญจนบุรีซึ่งทำจากหินทราย แต่สภาพสมบูรณ์กว่า คาดว่าจะเป็นการคัดลอกมาจากจารึกดังกล่าว เนื่องจากบรรทัดแรก มีข้อความว่า อักษรจารึกหลัก “ศิลา” เมืองกาญจนบุรี (ดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ใน จารึกหน้าศาลหลักเมืองกาญจนบุรี) อนึ่ง เมืองกาญจนบุรีเดิม ตั้งอยู่ในบริเวณเขาชนไก่ ต่อมารัชกาลที่ 3 โปรดให้ย้ายมาที่ปากแพรก ริมฝั่งตะวันออกของลำน้ำ 2 สาย คือ แควใหญ่และแม่กลอง เนื่องจากที่ตั้งเดิมลำบากในด้านการเดินทาง ส่วนที่ปากแพรกสามารถค้าขายกับราชบุรีได้สะดวก กำแพงเมืองที่ปากแพรกนี้ เดิมเป็นแค่การปักเสาระเนียดบนเชิงเทิน ต่อมาจึงมีการสร้างกำแพงก่ออิฐถือปูน ดังที่ปรากฏในจารึก ในปัจจุบัน ป้อมและกำแพงดังกล่าวเหลือให้เห็นเพียงประตูด้านหน้า ซึ่งมีอักษรจารึกว่า “เมืองกาญจนบุรี พ.ศ. 2374”, แนวกำแพงด้านริมน้ำ, แนวกำแพงด้านหลังที่โรงเรียนกาญจนานุเคราะห์และป้อมมุมเมืองด้านวัดไชยชุมพลชนะสงครามเท่านั้น เนื่องจากส่วนใหญ่ถูกน้ำท่วมพังลงมาในสมัยรัชกาลที่ 5 และมีการรื้อเพื่อสร้างเป็นโรงงานกระดาษ ใน พ.ศ. 2481 |
เนื้อหาโดยสังเขป |
กล่าวถึงประวัติการสร้างเมือง ป้อม และกำแพงเมืองกาญจนบุรี รวมถึงการปฏิสังขรณ์วัดในเมืองและในกรุงเทพมหานครโดย พระยาประสิทธิสงคราม เจ้าเมืองกาญจนบุรี ตอนท้ายแผ่ผลบุญแด่เทพทั้งหลายและขอให้ตนสำเร็จแก่พระนิพพาน |
ผู้สร้าง |
พระยาประสิทธิสงคราม เจ้าเมืองกาญจนบุรี |
การกำหนดอายุ |
คำนวณจากวันเดือนปีล่าสุดที่ปรากฏในบรรทัดที่ 5 - 6 ของ จารึกว่า 6 ฯ1 (ขึ้น) 8 ปีรกา สพศก... ซึ่ง ประสาร บุญประคอง ได้คำนวณไว้ว่าตรงกับ วันที่ 26 มิถุนายน พ.ศ. 2378 แต่แท้จริงแล้วตรงกับปีมะแม ไม่ใช่ปีระกาตามที่ระบุไว้ในจารึก ช่วงเวลาดังกล่าวอยู่ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (ร. 3) แห่งราชวงศ์จักรี (ครองราชย์ พ.ศ. 2367 - 2393) |
ข้อมูลอ้างอิง |
เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2548, จาก : |
ภาพประกอบ |
ภาพถ่ายจารึกจาก : ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 1 (กรุงเทพฯ : สำนักนายกรัฐมนตรี, 2517) |