จารึกพระมหาพรหมเทโวโพธิสัตว์ (จารึกวัดบ้านริมท่าวัด)

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

สน. 1

อักษรที่มีในจารึก

ธรรมอีสาน

ศักราช

พุทธศักราช 2179

ภาษา

ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 2 ด้าน มี 22 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 12 บรรทัด ด้านที่ 2 มี 10 บรรทัด

วัตถุจารึก

ศิลา ประเภทหินทราย

ลักษณะวัตถุ

รูปใบเสมา

ขนาดวัตถุ

กว้าง 62.5 ซม. สูง 50 ซม. หนา 12.5 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “สน. 1”
2) ในวิทยานิพนธ์ อักษรธรรมอีสาน (มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2525) กำหนดด้านที่ 1 เป็น “ศิลาจารึก วัดบ้านริมท่าวัด อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร (สน. 1)” และกำหนดด้านที่ 2 เป็น “ศิลาจารึกวัดมหาพรหมโพธิราช บ้านริมท่าวัด ตำบลดงชน อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร”
3) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 กำหนดเป็น “จารึกพระมหาพรหมเทโวโพธิสัตว์”
4) ในหนังสือ ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว กำหนดเป็น “จารึกวัดบ้านริมท่าวัด”

ปีที่พบจารึก

วันที่ 13 เมษายน พ.ศ. 2524

สถานที่พบ

วัดมหาพรหมโพธิราช บ้านริมท่าวัด ตำบลดงชน อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร

ผู้พบ

เจ้าหน้าที่งานบริการหนังสือภาษาโบราณ กองหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร

ปัจจุบันอยู่ที่

วัดมหาพรหมโพธิราช บ้านริมท่าวัด ตำบลดงชน อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร

พิมพ์เผยแพร่

1) อักษรธรรมอีสาน (กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2525), 214-216.
2) จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 243-248.
3) ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว (กรุงเทพฯ : คุณพินอักษรกิจ, 2530), 318-320.

ประวัติ

เดิมคงจะอยู่ที่วัดกลางเมืองเชียงใหม่หนองหาน ซึ่งอยู่ในละแวกเดียวกับวัดบ้านริมท่าวัด ภายหลังเป็นวัดร้าง (ยังมีซากโบราณสถานและเสมาหินร่วมสมัยทวารวดีอยู่จำนวนหนึ่ง) จึงนำมารักษาไว้ที่วัดบ้านริมท่าวัด

เนื้อหาโดยสังเขป

พระมหาพรหมเทโวโพธิสัตว์แห่งล้านช้างได้โปรดให้สร้างศิลาจารึกหลักนี้ ได้กำหนดเขตที่ให้อภัยชีวิตสรรพสัตว์ทั้งปวง และได้อ้างถึงพระเจ้าโพธิสาลราชว่าได้กำหนดเขตปลอดอาญาแผ่นดินไว้ก่อนแล้ว ที่น่าสนใจมากคือ เรียกเมืองสกลนครว่า “เมืองเชียงใหม่หนองหาน” และเนื้อหาที่ศิลาจารึกขาดหายไปน่าจะกล่าวถึง เขตปลอดอาญาแผ่นดิน เช่นเดียวกับจารึกวัดมุจลินทอาราม

ผู้สร้าง

จารึกพระมหาพรหมเทโวโพธิสัตว์

การกำหนดอายุ

ข้อความจารึกด้านที่ 1 บรรทัดที่ 1 ระบุ จ.ศ. 998 ซึ่งตรงกับ พ.ศ. 2179 อันเป็นสมัยที่พระหม่อมแก้วปกครองราชอาณาจักรล้านช้าง (พ.ศ. 2170-2181)

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2550, จาก :
1) ธวัช ปุณโณทก, “จารึกวัดบ้านริมท่าวัด,” ใน ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว : ศึกษาทางด้านอักขรวิทยาและประวัติศาสตร์อีสาน (กรุงเทพฯ : คุณพินอักษรกิจ, 2530), 317-320.
2) เพ็ญพักตร์ ลิ้มสัมพันธ์, อักษรธรรมอีสาน (กรุงเทพฯ : บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2525), 214-216.
3) บุญนาค สะแกนอก, “จารึกพระมหาพรหมเทโวโพธิสัตว์,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 : อักษรธรรมและอักษรไทย พุทธศตวรรษที่ 19-24 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 243-248.
4) สิลา วีระวงส์, เรียบเรียง ; สมหมาย เปรมจิตต์, แปล, ประวัติศาสตร์ลาว, พิมพ์ครั้งที่ 3 (กรุงเทพฯ : มติชน, 2540), 114-116.

ภาพประกอบ

1) ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2545 (เลขทะเบียน CD; INS-TH-14, ไฟล์; Sn_0101_c)
2) ภาพถ่ายจารึกจาก : ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 5 (กรุงเทพฯ : สำนักนายกรัฐมนตรี, 2515)