จารึกทำเนียบหัวเมืองและผู้ครองเมือง ทิศเหนือ (เมืองเชียงใหม่)

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

จารึกทำเนียบหัวเมืองและผู้ครองเมือง 36

อักษรที่มีในจารึก

ไทยธนบุรี-รัตนโกสินทร์

ศักราช

ไม่ปรากฏศักราช

ภาษา

ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวน 1 ด้าน มี 1 บรรทัด

วัตถุจารึก

หิน

ลักษณะวัตถุ

แผ่นหินรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

คอสองเฉลียงพระระเบียงล้อมอุโบสถทางด้านทิศเหนือ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

พิมพ์เผยแพร่

1) ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2544), 281.
2) ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2554), 283.

ประวัติ

จารึกทำเนียบหัวเมืองและผู้ครองเมือง ปรากฏอยู่บนคอสองเฉลียงพระระเบียงล้อมอุโบสถวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามทั้ง 4 ทิศ ได้แก่ ทิศตะวันออก ทิศใต้ ทิศตะวันตก และทิศเหนือ ตามลำดับ ในโคลงดั้นเรื่องปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพนของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส ระบุว่า มีการเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังรูปหัวเมืองขึ้นของกรุงเทพมหานคร 474 หัวเมืองไว้คู่กับจารึก เมื่อคราวรัชกาลที่ 3 โปรดให้ปฏิสังขรณ์วัดแห่งนี้ แต่ในปัจจุบันภาพดังกล่าวลบเลือนไปจนหมดสิ้นแล้ว หลงเหลือเพียงจารึกจำนวนหนึ่ง ซึ่งในประชุมจารึกวัดพระเชตุพน ฉบับตีพิมพ์ล่าสุดเมื่อ พ.ศ. 2544 ระบุว่า มีการตรวจสอบพบจารึกจำนวน 77 แผ่น ทำเนียบเมือง 194 หัวเมือง แล้วนำไปสอบทานกับชื่อเมืองในประกาศพระราชพิธีตรุษพบว่าตรงกัน จึงสันนิษฐานว่าเดิมมีการจารชื่อเมืองตามประกาศดังกล่าวทั้งหมด ส่วนทำเนียบข้าราชการคงใช้ตามที่เป็นอยู่ในเวลานั้น โดยมีการจัดเรียงตำแหน่งจารึกหัวเมืองต่างๆ ไว้ตามทิศ เช่น หัวเมืองทิศเหนือ จารึกไว้บนคอสองระเบียงอุโบสถทางทิศเหนือ เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม นอกเหนือจากจารึกจำนวน 77 แผ่น ตามที่ปรากฏในประชุมจารึกวัดพระเชตุพนแล้ว จากการสำรวจโดยคณะทำงานโครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย ยังได้พบจารึกส่วนหนึ่งที่ไม่ปรากฏในประชุมจารึกดังกล่าว เช่น เมืองฉะเชิงเทรา และเมืองขุขันธ์ เป็นต้น

เนื้อหาโดยสังเขป

ระบุนามเมืองเชียงใหม่ซึ่งเป็นหัวเมืองขึ้นของกรุงเทพมหานคร และนามผู้ครองเมือง

ผู้สร้าง

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3)

การกำหนดอายุ

กำหนดอายุจากประวัติการปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพนฯ ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) ซึ่งมีหลักฐานปรากฏอยู่ในจดหมายเหตุเรื่องการปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพน (ถอดจากโคลงดั้นพระนิพนธ์กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส)

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2550, จาก :
1) “การปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพน : ถอดจากโคลงดั้นพระนิพนธ์กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส,” ใน ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2554), 75-91.
2) “ทำเนียบหัวเมืองและผู้ครองเมือง,” ใน ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2554), 275-284.
3) “ทำเนียบหัวเมืองและผู้ครองเมือง,” ใน ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2544), 277-286.

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายจารึกจาก : ปฏิภาณ พิมเจริญ (ช่างภาพอิสระ), โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), สำรวจเมื่อ 4 กรกฎาคม 2553