ภาพปริศนาธรรมจากสมุดภาพวัดพระรูป ภาพที่ 14 นี้ กลางภาพมีพระสงฆ์นั่งขัดสมาธิอยู่บนธรรมาสน์ ด้านข้างทางซ้ายและขวาเป็นรูปกิ่งไม้และต้นไม้ ทางซ้ายเป็นกิ่งไม้มีดอกไม้บานเป็นพวงระย้า ทางขวาเป็นต้นไม้ไม่มีดอก มีแต่ใบหนาเป็นพุ่ม ลักษณะคล้ายต้นบอนไซหรือตะโกดัดที่มีใบเป็นพุ่มกลมและลำต้นหงิกงอ

ภาพปริศนาธรรม ภาพที่ 14



คำอ่านตามรูปอักษร[1]



ในหนังสือ สมุดข่อย[2] ได้อธิบายภาพปริศนาธรรมภาพนี้ไว้ว่า
“โยคาวจร พิจารณาถึงอนาคามัคคญาณ เสียโทโส แลศีลบริบูรณ์แล”
คำอ่าน
๏ โยคาวจร พิจฺจารณาถึงฺอนาคามคฺคญาณ เสียฺ โทโสแลสีลบริบุรณแล
คำปริวรรต
โยคาวจร พิจารณาถึงอนาคามัคคญาณ เสียโทโส แลศีลบริบูรณ์แล
คำอธิบายเพิ่มเติม
ปริศนาธรรมภาพนี้ กล่าวถึง อนาคามัคคญาณ ซึ่งมีความเชื่อมโยงกับปริศนาธรรมภาพที่ 11[3] เรื่อง พระอริยบุคคล 4 ขั้น โดยในที่นี้จะเกี่ยวข้องกับพระอริยบุคคล ลำดับที่ 2 คือ พระอนาคามี ซึ่งเป็นพระอริยบุคคลผู้ละสังโยชน์ (กิเลสที่ผูกมัดสัตว์) ได้ 5 อย่าง ได้แก่ 1) สักกายทิฏฐิ (ความเห็นว่าร่างกายเป็นของตน) 2) วิจิกิจฉา (ความสงสัยว่าพระรัตนตรัยดีจริงหรือ) 3) ศีลพตปรามาส (การเชื่อพิธีกรรมทางไสยศาสตร์) 4) กามราคะ (ความติดใจในกามารมณ์) 5) ปฏิฆะ (ความขัดเคืองใจ)[4] ที่ในข้อความระบุว่า “เสียโทโส” นั้น หมายความถึงจิตที่คลายจากโทสะนั่นเอง

หมายเหตุ
เกี่ยวกับสมุดภาพวัดพระรูป จังหวัดเพชรบุรี เล่มที่ 2
สมุดภาพปริศนาธรรมของวัดพระรูปเล่มนี้ เป็นสมุดไทยขาว อักษรขอม เขียนด้วยหมึกสีดำ ข้อความเป็นภาษาบาลีและภาษาไทย  ขนาด ยาว 41.4 เซนติเมตร กว้าง 14.8 เซนติเมตร หนา 4.7 เซนติเมตร ปัจจุบันเก็บรักษาอยู่ที่วัดพระรูป อำเภอเมือง จังหวัดเพชรบุรี
สมุดภาพเล่มนี้มีจำนวน 76 หน้า เขียนเป็นภาพปริศนาธรรมจำนวน 38 ภาพ โดยภาพ 1 ภาพเขียนบนหน้า 2 หน้า   ในการเขียนไม่ลงสีพื้น ภาพจึงมีความสวยงามเรียบง่ายแบบฝีมือช่างพื้นบ้าน ไม่มีการระบุชื่อผู้เขียน จึงไม่ทราบรายละเอียดของผู้เขียนและอายุของสมุดภาพเล่มนี้ แม้จะพบว่าลักษณะกลวิธีการเขียนหลายอย่างมีลักษณะคล้ายภาพจิตรกรรมสมัยอยุธยา เช่น นิยมใช้สีสดสว่าง รูปแบบการเขียนภาพคลื่นกระแสน้ำมีความคล้ายคลึงกับที่พบในสมุดภาพฉบับวัดลาด จังหวัดเพชรบุรี เล่มที่ 1 และสมุดภาพฉบับวัดสุวรรณภูมิ จังหวัดสุพรรณบุรี เล่มที่ 1 อีกทั้งในส่วนของภาษาก็มีภาษาเก่าปะปนอยู่มาก เช่น คำว่า สลุด (หมายถึง หล่ม) มีเมียเยียชู้ สเภา (หมายถึง สำเภา) เป็นต้น แต่ท่านผู้รู้ผู้เชี่ยวชาญในเรื่องของภาษาโบราณก็ยังเห็นว่าทั้งเทคนิคการเขียนภาพและความเก่าของภาษาดังกล่าวมานั้นยังมิใช่หลักฐานที่จะมีน้ำหนักพอที่จะกำหนดสมัยของสมุดภาพเล่มนี้ได้
 

ผู้เขียน : นวพรรณ ภัทรมูล

คำสำคัญ : ปริศนาธรรม สมุดภาพ วัดพระรูป สมุดไทยขาว