ปัจจุบันมีความตื่นตัวและการพยายามรวบรวมเรื่องราวและประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ไว้มากมาย บ้างก็รวบรวมไว้ในรูปแบบเรื่องเล่าผ่านข้าวของในพิพิธภัณฑ์ หรือเอกสารเก่า เอกสารโบราณที่เก็บไว้ตามวัด หรือเปิดเป็นห้องจัดแสดงภาพที่แสดงให้เห็นความเป็นไปในอดีตของชุมชน และเมื่อมีการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศเข้ามาเป็นเครื่องมือในการอนุรักษ์และเผย แพร่ข้อมูลความรู้ รูปแบบของคลังที่เก็บสะสมเรื่องราวเหล่านี้ก็ก้าวเข้าสู่โลกดิจิทัลเช่นกัน เราจึงพบเห็นการสร้างเพจหรือเวบไซต์ในสื่ออนไลน์มากมายที่รวบรวมภาพถ่ายเก่า ของชุมชนและท้องถิ่น วันนี้ผู้เขียนจึงอยากแนะนำคลังข้อมูลจดหมายเหตุชุมชนที่น่าสนใจหนึ่งแห่ง ของต่างประเทศ ที่สร้างขึ้นมาเพื่อเป็นศูนย์กลางในการรวบรวมคลังจดหมายเหตุชุมชนในสหราช อาณาจักรและไอร์แลนด์  ซึ่งอาจเป็นแนวทางสำหรับใครก็ตามที่กำลังสนใจสร้างคลังจดหมายเหตุชุมชน

          กลุ่มคลังจดหมายเหตุและมรดกชุมชน (The Community Archives and Heritage Group -CAHG)  เป็นกลุ่มที่ก่อตั้งขึ้นโดยมีเป้าหมายให้การสนับสนุนและส่งเสริมคลังจดหมาย เหตุชุมชนที่อยู่ในสหราชอาณาจักรและไอร์แลนด์ คลังจดหมายเหตุชุมชนแห่งนี้ได้พยายามสร้างความตระหนักเกี่ยวกับเอกสารสำคัญ ของชุมชน ให้กับบุคคลหรือองค์กร อีกทั้งจัดให้มีเวทีเพื่อแลกเปลี่ยนข้อมูลและความคิดเห็น

          ปี 2006 จึงได้สร้างเวบไซต์ขึ้นมา รวมถึงพัฒนาคู่มือและแนวทางในการจัดระบบเอกสารสำหรับพัฒนาเป็นคลังจดหมาย เหตุของชุมชนต่าง ๆ จนกระทั่งปี 2009 กลุ่มคลังจดหมายเหตุและมรดกชุมชนจึงได้ดำเนินงานอย่างเป็นทางการโดยกลุ่ม อาสาสมัครที่มีความสนใจและผู้เชี่ยวชาญ อาทิ นักจดหมายเหตุ

จดหมายเหตุชุมชน

          คำจำกัดความของ “จดหมายเหตุชุมชน” สำหรับโครงการนี้ยังเป็นที่ถกเถียงกัน เนื่องจากเวบไซต์แห่งนี้รวบรวมเอกสารที่เป็นบันทึกเรื่องราวเกี่ยวกับชุมชน ผู้คน กลุ่มคนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่เดียวกัน กระบวนการเกิดเอกสารก็เป็นเรื่องที่เกี่ยวกับชุมชน ดังนั้น คลังจดหมายเหตุชุมชนจึงเป็นพื้นที่ของการมีส่วนร่วม ใครก็ตามสามารถเพิ่มข้อมูลจดหมายเหตุเข้ามาในสารบบของคลังได้ ซึ่งแน่นอนว่าต้องมีการตรวจสอบก่อนเผยแพร่บนเวบไซต์ คลังแห่งนี้จึงนิยามคำว่า “จดหมายเหตุชุมชน” ไว้อย่างกว้าง ๆ ซึ่งนั่นหมายความว่าหากโครงการเห็นว่าเอกสารนั้นมีความเหมาะสมที่จะเรียกว่า เอกสารจดหมายเหตุของชุมชน โครงการก็จะเผยแพร่ลงเวบไซต์ โดยจำเป็นต้องมีข้อกำหนดเอกสารบางประการ กล่าวคือ ชุดเอกสารควรประกอบด้วยเอกสารต้นฉบับ เช่น ภาพถ่าย เอกสารลายลักษณ์ ประวัติศาสตร์บอกเล่า เป็นต้น (ไม่ใช่เพียงแค่บทความหรือเรียงความเกี่ยวกับแหล่งเอกสารนั้น ๆ ) ชุดเอกสารสามารถเป็นเอกสารกายภาพหรือดิจิทัล หรือทั้งสองอย่างก็ได้

          ผู้ที่สนใจจะเพิ่มชุดเอกสารจดหมายเหตุชุมชนในเวบไซต์นี้จะต้องสมัครเป็น สมาชิก โดยจะเป็นสมาชิกของชุมชนหรือเป็นผู้ที่สนใจประวัติศาสตร์ของชุมชนก็ได้ โดยเมื่อสมัครเป็นสมาชิกของเวบไซต์แล้ว จะสามารถเพิ่มชุดเอกสารจดหมายเหตุหรือเพิ่มกิจกรรมต่าง ๆ ผู้ที่เป็นสมาชิกจะได้รับสิทธิ์ในการเข้าร่วมงานประชุมที่โครงการจัดขึ้น มีโอกาสได้ลงคะแนนเสียงและแสดงความคิดเห็นในการพัฒนาคลังจดหมายเหตุฯ

          เวบไซต์นี้เป็นการรวบรวมคลังจดหมายเหตุของชุมชนและท้องถิ่น ที่กระจัดกระจายอยู่ตามที่ต่าง ๆ ในสหราชอาณาจักรและไอร์แลนด์ มาไว้ที่เดียวกัน โดยทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางการสืบค้นที่รวบรวมเรื่องราวของผู้คน กลุ่มคนที่มีแนวคิดและรสนิยมเดียวกัน กลุ่มศาสนา การศึกษาค้นคว้าด้านโบราณคดี คลังจดหมายเหตุเสียง ชนกลุ่มน้อยและกลุ่มชาติพันธุ์

          ผู้ใช้สามารถสืบค้นโดยหัวเรื่อง เช่น การค้าและอุตสาหกรรม ศาสนา  สงคราม สิ่งก่อสร้างทางประวัติศาสตร์ เป็นต้น หรือสืบค้นตามพื้นที่ เช่น ลอนดอน นอร์ทเวสต์ ยอร์คเชียร์และฮัมเบอร์ สก๊อตแลนด์ เป็นต้น จากนั้นจึงเชื่อมต่อไปยังเวบไซต์ของคลังจดหมายเหตุต่าง ๆ

ตัวอย่างคลังจดหมายเหตุที่น่าสนใจ

Glasgow woman library – ห้องสมุดสตรีกลาสโกว์ เป็นห้องสมุดที่รวบรวมเอกสารเกี่ยวกับสตรีและองค์กรเกี่ยวกับสตรีในประเทศ สก๊อตแลนด์ไว้จำนวนมาก อาทิ หอจดหมายเหตุศูนย์สตรีเอดินเบอร์ก หอจดหมายเหตุกลุ่มศาสนจักรสตรี หอจดหมายเหตุการวางแผนครอบครัว เป็นต้น

          นอกจากนี้ห้องสมุดยังได้รวบรวมเอกสารจดหมายเหตุเกี่ยวกับกลุ่มเลสเบียนนานา ชาติ ซึ่งก่อตั้งในลอนดอนราวปี 1984 มีเอกสารจำนวนมากและหลากหลาย ทั้งที่เป็นเอกสารที่เคยถูกห้ามเผยแพร่ และวารสารหายาก วรรณกรรมและนิยายเกี่ยวกับเลสเบียนอเมริกัน นอกจากนี้ยังมีเอกสารประเภทจดหมายข่าว แบนเนอร์ เข็มเครื่องหมาย ประวัติศาสตร์บอกเล่า และของสะสมเล็ก ๆ น้อย ๆ  เยี่ยมชมคลังจดหมายเหตุได้ที่เวบไซต์ http://womenslibrary.org.uk/

Jura live archive – คลังจดหมายเหตุเสียง Jura Lives ได้รับพัฒนาขึ้นมาเพื่อเป็นส่วนหนึ่งของโครงการประวัติศาสตร์บอกเล่าของเกาะยูรา (Jura) [1] คลังจดหมายเหตุแห่งนี้ได้รวบรวมเสียงบันทึกประวัติศาสตร์บอกเล่าที่เคยเผย แพร่ออกอากาศกว่า 700 รายการ โดยบุคคลทั่วไปสามารถเข้าถึงบันทึกเหล่านี้ได้ผ่านทางแคตตาลอกที่ให้บริการ ในเวบไซต์ โดยแคตาลอกรายการเสียงบันทึกจะมีข้อมูลบอกสั้นๆ พร้อมภาพ สืบค้นข้อมูลได้ที่เวบไซต์ http://www.juradevelopment.co.uk/

British Chinese Food Culture - อาหารนั้นเป็นวัฒนธรรม ชาวจีนโพ้นทะเลจึงนำวัฒนธรรมอาหารของตนไปด้วยเสมอไม่ว่าจะไปอยู่ที่ไหน เราจึงเห็นอาหารจีนอยู่ทั่วทุกมุมโลก สถาบัน Ming-Ai จึงเริ่มโครงการ British Chinese Food Culture โดยมีจุดมุ่งหมายที่จะค้นหาความเปลี่ยนแปลงของอาหารจีนในสหราชอาณาจักร อาหารสูตรต้นตำรับที่ถูกดัดแปลงอันเนื่องจากสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไป การใช้วัตถุดิบและส่วนผสมที่แตกต่างจากเดิม จนถึงการกลับมาสู่อาหารต้นตำรับแบบเดิม ความเปลี่ยนแปลงของเรื่องราวเหล่านี้ บอกเล่าผ่านการสัมภาษณ์ชาวจีนโพ้นทะเลกว่า 20 คน เพื่อแสดงให้เห็นเส้นเวลา (timeline) ของอาหารจีนแบบอังกฤษ เยี่ยมชมเวบไซต์ได้ที่ http://www.britishchinesefoodculture.org.uk/

Alresford Heritage – เป็นคลังภาพที่เก็บภาพเก่าในเมืองและรอบๆ เมืองอัลเรสฟอร์ดในแฮมเชียร์ เป็นภาพจากรูปถ่ายและโปสการ์ดเก่า ซึ่งปัจจุบันได้เติบโตและเพิ่มจำนวนขึ้นจนเป็นคลังจดหมายเหตุดิจิทัลขนาด ใหญ่ วัตถุประสงค์ของคลังแห่งนี้ก็คือเป็นศูนย์กลางของการจัดเก็บภาพเก่าของเมือง และหมู่บ้านรอบๆ ตึกรามบ้านช่อง ร้านค้า ผู้คน องค์กร สมาคม กลุ่มธุรกิจ ฯลฯ โดยรวบรวมภาพมาจากบุคคลหรืองค์กรที่มีความสัมพันธ์กับเมืองและชุมชน เป็นภาพที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ เวบไซต์นี้เป็นคลังข้อมูลที่ไม่หวังผลกำไร โดยมีความตั้งใจที่จะเก็บภาพถ่ายเหล่านี้ไว้เป็นคลังข้อมูลจดหมายเหตุเพื่อ ให้คนรุ่นหลังในอัลเรสฟอร์ดเป็นแหล่งข้อมูลในการเรียนรู้ เยี่ยมชมเวบไซต์ http://www.alresfordheritage.co.uk

          ความน่าสนใจของคลังจดหมายเหตุและมรดกชุมชนแห่งนี้ นอกจากเป็นแหล่งข้อมูลให้เราได้เรียนรู้ประวัติศาสตร์ของดินแดนแถบนี้ การอพยพเข้ามาของผู้คน ความหลากหลายทางชาติพันธุ์ ความหลากหลายทางวัฒนธรรมและการเปลี่ยนแปลงของสังคม ความน่าสนใจอีกประการคือการพยายามส่งเสริมให้ผู้สร้างคลังจดหมายเหตุมีการ จัดเก็บข้อมูลอย่างเป็นระบบ เราจะเห็นได้ว่าโครงการนี้ได้พัฒนาสิ่งที่เรียกว่า Cataloguing guidelines for community archives ซึ่งเป็นคู่มือในการจัดระบบข้อมูล ซึ่งรายละเอียดของคู่มือนี้ ผู้เขียนจะขอกล่าวในคราวต่อไป.