ลอมข้าว

ลอมข้าว คือข้าวเลียงที่ชาวนาภาคใต้นำมาเก็บรวมไว้เป็นกองใหญ่ภายในอาคารที่สร้างขึ้นเป็นโรงเก็บโดยเฉพาะหรือหลังเดียวกับที่อยู่อาศัย ข้าวที่นำมาเก็บเป็นข้าวเลียงที่ไม่เปียกน้ำ การทำข้าวให้เป็นลอมเรียก "ดับข้าว" วิธีดับเริ่มด้วยการนำเสื่อมาปูลาดให้เต็มพื้นที่ นำเลียงข้าวมาจัดวางเรียงแถวเป็นรูปสี่เหลี่ยมหรือวงกลมเว้นระยะห่างจากฝาห้องประมาณ ๑ คืบ โดยให้หัวเลี้ยงข้าวหันเข้าทางตัวผู้ดับ (หันเข้าใน) และเหลื่อมทับกันประมาณ ๑/๓ ของเลียง แถวต่อไปวางเชื่อมต่อจากแถวแรก ทำเช่นนี้จนเต็มพื้นที่ แล้วเริ่มต้นดับชั้นใหม่ซ้อนสูงขึ้นโดยวิธีเดิม จนได้เป็นลอมข้าวสูงเท่าความสูงของห้องเก็บหรือหมดข้าวเลี้ยงที่จะจัดเก็บ อนึ่ง บางคนดับแถวแรกของขั้นแรกให้หัวเลียงหันออกนอกก็มี

ตามคตินิยมในอดีต ชาวนาบางท้องที่นิยมดับข้าวในวันศุกร์เพราะถือว่าเป็นวันเกิดของพระแม่โพสพ เทพเจ้าแห่งข้าวและก่อนลงมือดับ นิยมเอาข้าวเรื้อทั้งกอ ใบขวัญข้าว ใบน้ำข้าวและหินเนื้อละเอียด หรือหินขวานฟ้า มาวางตรงกึ่งกลางของพื้นที่เอาเลียงข้าวทับพร้อมกับเสกคาถาว่า "พุทฺธํ อีด ธมฺมํ อีด สงฺฆํ อีด" เชื่อว่าเป็นสิริมงคลแก่ตนและอาชีพกสิกรรม

ลอมข้าวเป็นสิ่งแสดงฐานะของเจ้าของ ผู้มีลอมข้าวใหญ่หลายลอม บ่งบอกว่า มีนาหลายแปลง ในอดีตเฒ่าแก่ผู้ทำหน้าที่ดูฐานะของบ่าว-สาว อาศัยการดูลอมข้าวเป็นส่วนหนึ่งของการดูฐานะทางเศรษฐกิจของฝ่ายตรงข้ามด้วย

การเก็บดับข้าวเป็นลอม ช่วยรักษาคุณภาพของข้าวชาวนาในอดีตนิยมเก็บดับไว้หลาย ๆ ปี แต่ปัจจุบันมักเก็บไว้ช่วงระยะหนึ่ง เมื่อได้ราคาเป็นที่พอใจก็มักจะขายยกลอม หรือนวดขายให้พ่อค้า (สุภาคย์ อินทองคง)

 

ลอมข้าวเก็บไว้ในห้องครัว

 

 

 

ลักษณะของลอมข้าวแบบชาวบ้านที่สร้างขึ้นอย่างง่าย ๆ

 

 

 

โรงเก็บลอมข้าว