พระบฏวัดดอกเงิน

ไม่ปรากฏหลักฐานการสร้าง แต่จากรูปแบบศิลปะสามารถกำหนดอายุอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 21 พบในกรุเจดีย์วัดดอกเงิน อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม่ จากการขุดสำรวจแหล่งโบราณคดีพื้นที่น้ำท่วมจากการสร้างเขื่อนภูมิพลในปี พ.ศ. 2502 พบครั้งแรกในสภาพถูกม้วนกลมใส่ในหม้อดินร่วมกัยพระพุทธรูปและของมีค่าต่างๆ

สีฝุ่นบนผ้า

พระบฏผืนนี้เขียนเรื่องพระพุทธเจ้าเสด็จลงจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์สู่เมืองสังกัสสะ สีที่ใช้มีหลายสี เช่น สีเขียว สีน้ำเงิน สีแดง สีขาว สีดินเหลืองและสีดำ ปิดทองเฉพาะองค์พระพุทธเจ้า ภาพแบ่งออกเป็น 4 ช่วง ช่วงบนสุดเป็นภาพสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ แสดงภาพเทวดาประคองอัญชลี มีต้นปาริชาติ เจดีย์จุฬามณี และวิมาน 2 หลังคือเวชยันต์ปราสาทและสุธรรมเทวสภา ชั้นที่สองเป็นภาพพระพุทธเจ้าขนาดใหญ่อิริยาบถลีลาลงจากบันไดแก้ว มีพระอาทิตย์และพระจันทร์ขนาบสองข้างพระเศียร ด้านซ้ายแสดงภาพเทวดาจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์เสด็จลงบันไดเงิน ด้านขวาแสดงภาพพรหมเสด็จลงบันไดทอง ขอบทั้งสองด้านแสดงภาพเทวดาชั้นรองถือเครื่องสักการะเหาะตามมา ชั้นที่สามแสดงภาพเมืองสังกัสสะ ฝั่งขวาคือแถวพระสงฆ์ ฝั่งซ้ายคือกลุ่มกษัตริย์ยืนรอรับเสด็จ และยังมีภาพบุคคลอื่นๆ เช่น พราหมณ์ ขุนนางประคองอัญชลีและมีภาพปราสาท ด้านล่างสุดเป็นภาพน้ำ มีมนุษยนาคประคองอัญชลี ฉากหลังเป็นดอกมณฑารพ มีจารึกอักษรฝักขามตามตำแหน่งต่างๆ

หลักฐานงานพระบฏและหลักฐานจิตรกรรมในพุทธศตวรรษที่ 21

1. การที่จิตรกรรมฉากนี้ปรากฏภาพสวรรค์ชั้นดาวดึงส์และเมืองสังกัสสะเบื้องล่าง แสดงว่าฉากนี้คือพุทธประวัติตอนเสด็จลงจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ในตอนที่กำลังเสด็จลงมา

2. ดอกมณฑารพแสดงด้วยดอกไม้ที่ได้รับอิทธพลจากศิลปะจีน เช่น ดอกโบตั๋น และศิลปะลังกา เช่น ดอกบัวขาบ

1. พระบฏวัดเจดีย์สูง พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เชียงใหม่ พระบฏเก่าแก่ในศิลปะล้านนาที่พบในคราวเดียวกับพระบฏวัดดอกเงินแต่พบในเจดีย์คนละองค์แต่มีอายุสมัยร่วมกันแต่เก่าแก่กว่า

2. จิตรกรรมฝาผนังอุโมงค์ วัดอุโมงค์เถรจันทร์ จังหวัดเชียงใหม่ หลักฐานจิตรกรรมฝาผนังเพียงแห่งเดียวในพุทธศตวรรษที่ 21 ซึ่งมีโครงสีและเทคนิคแบบเดียวกับพระบฏวัดดอกเงินแต่เขียนภาพธรรมชาติ เช่น ดอกไม้ นก ที่แสดงถึงอิทธิพลศิลปะจีนเพราะมีลวดลายที่ได้รับอิทธิพลจากลวดลายบนเครื่องถ้วยจีนสมัยราชวงศ์หยวนและหมิง

ภาณุพงษ์ เลาหสม. จิตรกรรมฝาผนังล้านนา. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ, 2541.

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. ศิลปะล้านนา. กรุงเทพฯ: มติชน, 2556.

กรมศิลปากร, สมบัติศิลปจากบริเวณเขื่อนภูมิพล. พระนคร: โรงพิมพ์พระจันทร์, 2515.

สันติ เล็กสุขุม. ศิลปะภาคเหนือ : หริภุญชัย – ล้านนา. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ, 2555.