ชีวประวัติ

ศาสตราจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร เกิดในวันวสันตวิษุวัต ของปี ค.ศ. 1919 ตรงกับวันศุกร์ที่ 21 มีนาคม พ.ศ. 2461 (พ.ศ. 2562 ตามปฏิทินสากล) สัมฤทธิ์ศก ปีมะเมีย ตรงปักขทืนล้านนา ในวันเต่าสัน แรม 5 ค่ำ เดือน 6 จ.ศ. 1280 ปีเปิกสะง้า เป็นปีที่พิสูจน์ทฤษฎีสัมพัทธภาพ เกิดที่ตำบลในเวียง อำเภอเมือง จังหวัดแพร่ เป็นบุตรของนายบุญเรือง และนางกิมไล้ ได้สมรสกับนางเยาวลักษณ์ (ลีละชาติ) มีบุตรคือ ดร.ปิยพร ณ นคร ซึ่งได้สมรสกับนางสมทรง (โหตรกิตย์) มีบุตรชื่อนางสาวเสมอใจ ณ นคร บทความ

ศาสตราจารย์ ประเสริฐ ณ นคร เป็นผู้ที่ได้รับการยกย่องอย่างกว้างขวางในวงวิชาการว่า เป็นปรมาจารย์ในด้านไทยศึกษา ที่มีความรอบรู้ในลักษณะสหวิทยาการ ทั้งคณิตศาสตร์ สถิติ ประวัติศาสตร์ไทย ปฏิทินไทย ภาษาไทย จารึก ศิลปวรรณคดี และวัฒนธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งเป็นนักวิชาการที่ให้ความสำคัญกับการขยายขอบเขตของไทยศึกษา ไปสู่ไทศึกษาหรือการศึกษาเรื่องของชนเผ่าไทอื่น ๆ นอกประเทศไทย ผลงานทางวิชาการของท่านมีอยู่เป็นจำนวนมาก เช่น ถิ่นเดิมและตระกูลภาษาไท การสืบค้นภาษาไทในเมืองจีน แนวการปริวรรตอักษรพื้นเมืองล้านนา ประวัติศาสตร์สุโขทัยจากจารึก เล่าเรื่องในไตรภูมิพระร่วง ความสำคัญของวรรณคดีท้องถิ่น หลักการสอบค้นเมืองสมัยสุโขทัย ประวัติศาสตร์ล้านนาจารึก ความเห็นเรื่องจารึกพ่อขุนรามคำแหง เรื่องเกี่ยวกับ ศิลาจารึกสุโขทัย และศักราชในจารึกสมัยสุโขทัย เป็นต้น ผลงานเหล่านี้ได้รับการตีพิมพ์เผยแพร่อย่างต่อเนื่อง และใช้อ้างอิงในวงวิชาการเสมอมา นักวิชาการหลายสาขาอ้างอิงแนวคิดหรือข้อเสนอของท่าน เพียงใช้อักษรย่อว่า ป.ณ.

ชีวประวัติ

• ประถมศึกษา 6 โรงเรียนนารีรัตน์จังหวัดแพร่
• มัธยมศึกษา 6 (สอบข้ามชั้น ม.3 และ ม.5) โรงเรียนพิริยาลัยจังหวัดแพร่
• มัธยมศึกษา 8 โรงเรียนยุพราชวิทยาลัย จ.เชียงใหม่
• มัธยมศึกษา 8 (ซ้ำชั้น เพื่อขอทุนหลวง) โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย
• ปริญญาตรี วิศวกรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยฟิลิปปินส์ พ.ศ. 2481 ธรรมศาสตร์บัณฑิต มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ พ.ศ. 2486
• ปริญญาโท-เอก วิชาสถิติ และผสมพันธุ์พืช มหาวิทยาลัยคอร์แนล สหรัฐอเมริกา พ.ศ. 2496 และ พ.ศ. 2500
• ประกาศนียบัตร จากวิทยาลัยป้องกันราชอาณาจักร พ.ศ. 2512

ชีวประวัติ

• พ.ศ. 2482 รับราชการเป็นนักเกษตรผู้ช่วยโท แผนกปฐพีวิทย
  และอาจารย์วิทยาลัยเกษตร บางเขน กรมเกษตรและการประมง
• พ.ศ. 2487 เป็นอาจารย์โทแผนกวิศวกรรม
  คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
• พ.ศ. 2503 ได้รับโปรดเกล้าฯ เป็นศาสตราจารย์
• พ.ศ. 2507 รองอธิการบดี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
• พ.ศ. 2515 ปลัดทบวงมหาวิทยาลัย อยู่ในตำแหน่งจนเกษียณอายุ
• พ.ศ. 2516 ได้รับแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ ในปี พ.ศ. 2516
• พ.ศ. 2523 ได้รับแต่งตั้งเป็น ศาสตราจารย์พิเศษ มหาวิทยาลัยมหิดล
• พ.ศ. 2529 นายกสภามหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
• พ.ศ. 2542 นายกราชบัณฑิตยสถาน

ชีวประวัติ

เกียรติคุณ

• ศิษย์เก่าดีเด่น โรงเรียนพิริยาลัยจังหวัดแพร่
• ศิษย์เก่าดีเด่น โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย
• สมาชิก ฟาย กาปา ฟาย ในฐานะเรียนดีที่สหรัฐ
• สมาชิก ซิกม่า ซาย ในฐานะนักวิจัยดีเด่นที่สหรัฐ
• Distinguished Alumnus Award จาก The Philipines University
• แผ่นเสียงทองคำ ประพันธ์เนื้อเพลง
• นักวิจัยดีเด่นแห่งชาติ ประจำปี 2531 ในกลุ่มสาขาปรัชญา (ด้านประวัติศาสตร์และโบราณคดี) โดยสำนักงานคณะกรรมการสภาวิจัยแห่งชาติ
• กิตติเมธี ในสาขาศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช พ.ศ. 2531-2533
• รับพระราชทานพระเกี้ยวทองคำในฐานะผู้ส่งเสริมภาษาไทยดีเด่นจาก
  คณะกรรมการรณรงค์ภาษาไทย พ.ศ. 2532จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• ได้รับเลือกให้เป็นนักเรียนทุนรัฐบาลดีเด่น ในงาน 100 ปี นักเรียนทุนรัฐบาลไทย พ.ศ. 2537
• ผู้สนับสนุนการอนุรักษ์มรดกไทยดีเด่น พ.ศ. 2535
• Asean Awards Literary พ.ศ. 2536
• สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติยกย่องท่านเป็น
  ผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรม สาขามนุษยศาสตร์ ประจำปี พ.ศ. 2535
• คณะกรรมการเอกลักษณ์ของชาติคัดเลือกเป็น บุคคลดีเด่นของชาติสาขาพัฒนาสังคม (ด้านประวัติศาสตร์และวรรณกรรม) ประจำปี พ.ศ. 2540
• โล่ห์เกี่ยรติยศ ผู้สร้างความก้าวหน้าทางวิชาการ พันธุศาสตร์
  สมาคมพันธุศาสตร์ แห่งประเทศไทย พ.ศ. 2540
• ได้รับเกียรติจากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ในการตั้งชื่อโรงละคร สำนักพิพิธภัณฑ์ และวัฒนธรรมการเกษตรว่า โรงละคร "ประเสริฐ ณ นคร" พ.ศ. 2544

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2521 เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก
  ชั้นมหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)


• เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นมหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)


• พ.ศ. 2521 เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.)


• พ.ศ. 2551 เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์
  ชั้นทุติยดิเรกคุณาภรณ์ (ท.ภ.)

ผลงานสำคัญ

• ริเริ่มสอนภาษาถิ่นเหนือขึ้นเป็นครั้งแรกที่ภาควิชาสาขาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัย ศิลปากร


• สนับสนุนให้มีการสอนภาษาไทยถิ่นต่างๆ ตลอดจนภาษาของชนเผ่าไทยนอกประเทศไทย เพื่อ ประโยชน์ในการศึกษาค้นคว้าวิจัยภาษาตระกูลไทยและเป็นประโยชน์ในการวิเคราะห์ความหมาย ของศัพท์ภาษาไทย ในศิลาจารึก และวรรณคดี โดยเฉพาะอย่างยิ่งนาภาษาถิ่นไปช่วยในการอ่านศิลา จารึกและวรรณคดีที่สาคัญ เช่น ลายสือไทย ถิ่นเดิมและตระกูลภาษาไทย เล่าเรื่องในไตรภูมิพระร่วง โองการแช่งน้า การสืบค้นภาษาไทยในเมืองจีน เป็นต้น


• ผู้ริเริ่มนาวิชาคานวณโหราศาสตร์ ไปช่วยอ่านศิลาจารึกที่สาคัญ เช่น เกร็ดความรู้จากศิลาจารึก เรื่องเกี่ยวกับศิลาจารึกของสุโขทัย ศักราชในจารึกสมัยสุโขทัย จารึกประตูท่าแพ จังหวัดเชียงใหม่


• ศึกษาค้นคว้าเขียนตาราและบทความหลายเรื่องๆ ที่สาคัญ เช่น วันสร้างกรุงศรีอยุธยา ประวัติศาสตร์สุโขทัยจากจารึก ประวัติศาสตร์ล้านนาจากจารึก ความคลี่คลายแห่งประวัติศาสตร์ ไทย พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับปลีก สามัคคีธรรมสามกษัตริย์ เป็นต้น


• กรรมการชาระประวัติศาสตร์ไทยและชาระศิลาจารึก
• ราชบัณฑิตประวัติศาสตร์สาขาโบราณคดี
• นายกราชบัณฑิตยสถาน

ผลงานด้านประวัติศาสตร์
และโบราณคดี

ผลงานสำคัญ

ผลงานด้านงานสอน

ศาสตราจารย์พิเศษของมหาวิทยาลัยมหิดลมหาวิทยาลัยศิลปากรและจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยใน ระดับปริญญาโท-เอก โดยสอนวิชาจารึกสุโขทัย วรรณกรรมภาคเหนือ และจารึกภาคเหนือ ที่ มหาวิทยาลัยศิลปากร และสอนวิชาประวัติศาสตร์สุโขทัยที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

ผลงานสำคัญ

เพลงพระราชนิพนธ์

เพลงไทยสากล

เพลงไทย

ผลงานด้าน
การประพันธ์เพลง

• ใกล้รุ่ง (ร่วมประพันธ์)
• ชะตาชีวิต
• ในดวงใจนิรันดร์
• แว่ว (ร่วมประพันธ์)
• เกษตรศาสตร์

• รอรัก สิ้นรักสิ้นหวัง(ร่วมประพันธ์)
• ความรักคือ ทุกข์
• รักเพียงดวงใจ
• ใต้ร่มไตรรงค์ โสมสุรีย์
• OH, ASIAN GAMES(ร่วมประพันธ์)
• ฝากรัก(ร่วมประพันธ์)
• พร่ารัก ชื่นตาฟ้างาม(ร่วมประพันธ์)
• อย่าทิ้งรัก(ร่วม ประพันธ์)
• รักตลอดกาล
• ตัวไกล-ใจรัก
• รักยากเย็น

• เพลงส่งเสริมการเกษตร
• เพลงกราวแขก นางนาค
• เพลงรัตนโกสินทร์แผ่นดินทอง ของเกษตร
• แรงสามัคคี(ร่วมประพันธ์)
• ครุ่นคานึง(ร่วมประพันธ์)
• มอญอ้อยอิ่ง พม่ากลองยาว(ร่วม ประพันธ์)
• ราตรีประดับดาว เขมรโพธิสัตว์
• นกเขาขะแมร์(ร่วมประพันธ์)

ผลงานสำคัญ

ผลงานด้านสถิติ และคณิตศาสตร์

กรรมการก่อตั้งสมาคมสถิติแห่งประเทศไทย
นายกสมาคมคณิตศาสตร์แห่งประเทศไทย

ผลงานสำคัญ

ผลงานด้านการเกษตร

ผู้แทนประเทศไทยเข้าร่วมเป็นกรรมการบริหารโครงการศูนย์เกษตรของซีมีโอ