จารึกเรื่องธุดงค์ 13 แผ่นที่ 10 (อัพโภกาสิกังคธุดงค์)

จารึก

จารึกเรื่องธุดงค์ 13 แผ่นที่ 10 (อัพโภกาสิกังคธุดงค์)

QR-code edit Share on Facebook print

เวลาที่โพส โพสต์เมื่อวันที่ 15 พ.ค. 2551 16:59:06 ( อัพเดทเมื่อวันที่ 28 พ.ค. 2566 22:57:40 )

ชื่อจารึก

จารึกเรื่องธุดงค์ 13 แผ่นที่ 10 (อัพโภกาสิกังคธุดงค์)

อักษรที่มีในจารึก

ไทยธนบุรี-รัตนโกสินทร์

ศักราช

ไม่ปรากฏศักราช

ภาษา

ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวน 1 ด้าน (ไม่ทราบจำนวนบรรทัด)

วัตถุจารึก

หิน

ลักษณะวัตถุ

แผ่นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า

ขนาดวัตถุ

กว้าง 9 ซม. ยาว 35.5 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

ในหนังสือ ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (2544) เรียกว่า “เรื่องธุดงค์ 13 (จารึกสิลาติดไว้ตามผนัง) แผ่นที่ 10”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

ผนังวิหารทิศเหนือ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

พิมพ์เผยแพร่

ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2544), 133.

ประวัติ

จารึกนี้เป็นหนึ่งในจารึกเรื่องธุดงค์ 13 จำนวน 13 แผ่น ที่ผนังวิหารทิศเหนือ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ ซึ่งเดิมมีภาพจิตรกรรมฝาผนังที่มีเรื่องราวสอดคล้องกับข้อความในจารึก แต่ปัจจุบันไม่หลงเหลืออยู่แล้ว ธุดงค์ คือข้อปฏิบัติประเภทวัตร เป็นอุบายขัดเกลากิเลส ส่งเสริมความมักน้อยสันโดษ มี 13 ข้อ แบ่งเป็น 4 หมวด หมวดที่ 1 เกี่ยวกับจีวร ได้แก่ ปังสุกูลิกังคะ (ใช้แต่ผ้าบังสุกุล), เตจีวริกังคะ (ใช้แต่ผ้าไตรจีวร) หมวดที่ 2 เกี่ยวกับบิณฑบาต ได้แก่ ปิณฑปาตปาติกังคะ (เที่ยวบิณฑบาตเป็นประจำ), สปทานจาริกังคะ (บิณฑบาตตามลำดับบ้าน), เอกาสนิกังคะ (ฉันมื้อเดียว), ปัตติปิณฑิกังคะ (ฉันเฉพาะในบาตร), ขลุปัจฉาภัตติกังคะ (ลงมือฉันแล้วไม่รับเพิ่ม) หมวดที่ 3 เกี่ยวกับเสนาสนะ ได้แก่ อารัญญิกังคะ (อยู่ป่า), รุกขมูลิกังคะ (อยู่โคนไม้), อัพโภกาสิกังคะ (อยู่กลางแจ้ง), โสสานิกังคะ (อยู่ป่าช้า), ยถาสันถติกังคะ (อยู่ในที่แล้วแต่จัดให้) หมวดที่ 4 เกี่ยวกับความเพียร ได้แก่ เนสัชชิกังคะ (นั่งอย่างเดียว ไม่นอน)

เนื้อหาโดยสังเขป

อธิบายความหมายของ อัพโภกาสิกังคธุดงค์ คือ สมาทานอยู่ในที่แจ้ง โดยกล่าวถึงพระสารีบุตรเถระ ซึ่งนั่งเจริญสมณธรรมในที่แจ้ง เวลาคืนเดือนหงาย นันทยักษ์เหาะลงมาฆ่าพระสารีบุตรแต่ไม่สำเร็จ อกุศลกรรมได้ส่งผลให้ตกนรกอเวจี

ผู้สร้าง

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3)

การกำหนดอายุ

กำหนดอายุจากประวัติการสร้างจารึก ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) ซึ่งปรากฏในจดหมายเหตุเรื่องการปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพน (ถอดจากโคลงดั้นพระนิพนธ์กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส) ว่า มีการเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังเรื่อง ธุดงค์ 13 ที่วิหารทิศเหนือโดยมีการสร้างจารึกบอกเรื่องประกอบไว้ ทั้งยังระบุว่า ผู้แต่งจารึกดังกล่าวคือ กรมหมื่นนุชิตชิโนรส

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2551, จาก :
“เรื่องธุดงค์ 13 (จารึกสิลาติดไว้ตามผนัง),” ใน ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2544), 131-133.