| ตัวอย่าง | ปรากฏใน | ด/บ | จังหวัด | ผู้ให้ความหมาย |
|---|---|---|---|---|
| มีพระบรมราชโองการมารพระบัณฑูรสุรสิงหนาท ในพระบาทสมเดจ์พระปรเมนทรมหามกุฏพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเปนสมเดจ์พระเจ้าแผ่นดินสยาม เปนที่ 4 ในพระบรมราชวงษ ซึ่งดำรงกรุงเทพมหานครอมรรัตนโกสินทร มหินทรายุทธยาราชธานี ซึ่งตั้งอยู่ประเทศบางกอกนั้น ดำรัสสั่งให้ประกาศ แก่ผู้มายังพระอารามนี้ให้ทราบทั่วกันว่า พระเจดีย์สองพระองค์ ในวัดชุมพลนิกายาราม เกาะบางป่าอินทร์นี้ สมเดจ์พระเจ้าอยู่หัวปราสาททองซึ่งเสดจ์เถลิงถวัลยราชปราบดาภิเศก ณ กรุงทวาราวดีศรีอยุทธยา เมื่อปีมเมียโทศก ศักราช 992 นั้นได้ทรงสฐาปนาไว้พร้อมทั้งวัดถุทั้งปวงในพระอารามนี้ ในปีวอกจัตวาศก ศักราช 994 | จารึกที่เจดีย์วัดชุมพลนิกายาราม | 1/1 | พระนครศรีอยุธยา | พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร |
| ศุภมัสดุ จุลศักราช 1201 ปีสุกรสังวัชระ เอกศก บุศยมาศ กาฬปักษดิถี จตุรัศมี โสรวาร กาลกำหนดพระบาทสมเด็จบรมนาถบพิตรพระพุทธิเจ้าอยู่หัวกรุงเทพมหานคร มีพระราชโองการมานพระบัณฑูรสุรสิงหนาท ดำรัสสั่งให้เจ้าพญาบดินทรเดชาที่สมุหนายกอัครมหาเสนาธิบดีภัยพิริยปรากรมพาหุ ยกพยุหยาตราออกจากกรุงเทพทวารวดีศรีอยุธยามหาดิลกภพนพรัตนราชธานี บุรีบุรีรมย์อุดมราชมหาสถาน เพื่อจะให้ปราบเหล่าพาลมฤจฉาทิฐิจิต อันคิดอกตัญญู | จารึกเจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) ณ วัดพุทธโฆสาจารย์ กรุงพนมเปญ (K. 1213) | 1/3 | ไม่ระบุ | พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร |
| จึ่งมีพระราชโองการมานพระบัณฑูร ดำรัส เหนือเกล้าเหนือกระหม่อม สั่งแก่พระราชสงคราม ว่าพระวิหารเก่าอันโบราณถาปนาไว้ในอารามวัดตลาดนี้ | จารึกชะลอพระพุทธไสยาสน์วัดป่าโมกข์ | 1/9 | อ่างทอง | พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร |
|
ศุภมัสตุ 1426 ศก ชวดนักษัตรนวเกด กัตติกา พุธวารศุภมูหูรัตติมานบัณฑูรพระราชโองการพระศรีสรรเพชญบพิตรสุจริตศรัทธาอนุโมทนานุพุทธฎีกาสมเด็จพระสังฆราชบพิตร พระวรประสิทธิพระคุรุสัทธรรมโมลีศรีราชบุตร นามกรอวย |
จารึกเจ้าเถรพุทธสาคร 2 | 1/2 | พิจิตร | ประสาร บุญประคอง |
| ศุภมัสดุ 1959 ศก มะแม นักษัตรนวมีโรจ กัตติก พุธวาร ศุภมหุรดี มานบัณฑูรพระราชโองการ พระศรีสรรเพชญ สมเด็จบพิตรสุจริตศรัทธาอนุโมทนานุพุทธฎีกา สมเด็จพระสังฆราชบพิตร พระวรประสิทธิพระคุรุ นามเจ้าเถรพุทธสาคร ธรรมโมลีศรีราชบุตร นามกรอวย | จารึกเจ้าเถรพุทธสาคร 1 | 1/2 | พิจิตร | ประสาร บุญประคอง |
| สมเด็จบรมนารถบรมบพิตรพระพุทธเจ้าอยู่หัว ดำรัสชราบในกิจจานุกิจ…ชักชะลอ พระพุทธไสยาสน์ ขึ้นมาให้พ้นอุทกอันตราย แล้วให้ถาปนา พระมหาวิหารสถาน…รุ่งเรืองวิโรจน์โชตนาการสืบไปตราบเท่าห้าพันพระพรรษา จึ่งมีพระราชโองการมาน พระบัณฑูรสุรสีห์…ราชสงคราม ขึ้นมาพิจารณา | จารึกการชะลอพระพุทธรูปไสยาสน์ | 1/11 | พระนครศรีอยุธยา | พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร |
|
ศุภมสฺตุ 1369 ศก เถาะ นกฺษตฺร ปิยเกตไพศาขฺย จนฺทฺรพาร มาน ปนฺฑูล พฺระราชโองฺการ สเตจปรมราชาธิบติ สฺริมหาจกฺกฺรพตฺติราช นุพระราเมสฺวรราช สุจริตสฺรทฺธา อนุโมทนา นุ พุทฺธติกา สเตจพฺระคุรูจุฬามูณิสฺริสงฆราช สงฺฆปรินายก ติลกรตฺน มหาสฺวามิ ปรมราชา จารพฺระพรรปฺ ปฺรสิทฺธิ พฺระมหาเถร
(ศุภมัสดุ ใน มหาศักราช 1369 ปีเถาะ ขึ้น 3 ค่ำ เดือน 6 วันจันทร์ มีพระบัณทูลพระราชโองการแห่งสมเด็จพระบรมราชาธิบดีศรีมหาจักรพรรดิราช และพระราเมศวรราช ทรงอนุโมทนาด้วยสุจริตศรัทธา ด้วยพุทธฎีกาสมเด็จพระคุรุจุฬามุณีศรีสังฆราช สังฆปรินายกดิลกรัตน มหาสวามีบรมราชา จารึกพระสุพรรณบัฏแด่พระมหาเถร) |
จารึกพระพุทธฎีกาสมเด็จพระคุรุจุฬามุณีศรีสังฆราช | 1/1 | กรุงเทพมหานคร | ศานติ ภักดีคำ |
| ในปีระกาเดือนเจียง วันศุกร์ วันท่านเป็นเจ้าจักเถิง วันนั้น ตนท่านพญาธรรมิกราชบริพารด้วยฝูงราชโยธามหาชนพลลูก เจ้าขุนลูกมนตรีทั้งหลายยายกัน ให้ถือกระทง ข้าวตอกดอก ไม้ไต้เทียนตีพาทย์ดังพิณฆ้องกลองปี่สรไน พิสเนญชัย ทะเทียด กาหล แตรสังข์ มาน กังสดาล มรทงค์ ดงเดือด เสียงเลิศเสียงก้อง อีกทั้งคนร้องโห่อื้อดาสะท้านทั่วทั้งนครหริภุญชัยแล | จารึกวัดพระยืน | 1/25 | ลำพูน | ฉ่ำ ทองคำวรรณ |
|
โดง โนะ เทบ สฺดจ ลีลา จฺวล เสฺวย พฺระราช … ทย ไอศฺวรฺยฺยาธิปไตย ด สฺรุก สุโขทย เนะ โสฺนง พฺระชนก พระชี วิง รฺวด…กฺษตฺร โผง มาน ด จตุราทิศ สฺยง มาน …นำ..มกุต..ขนชยศฺรีย เสฺวตฉตฺร…อภิเษก โอย นาม พฺระบาท กมฺรเดงอญ ศฺรีศฺรฺยฺย พงฺศราม มหาธรฺมฺมราชาธิราช เสฺวย…
(บัดนั้น จึงเสด็จพระราชดำเนินเข้าเสวยราชย์…ไอสูรยาธิปัตย์ ในเมืองสุโขทัยนี้แทนพระบิดา พระอัยกา…กษัตริย์ทั้งหลาย ซึ่งมีในทิศทั้ง 4... นำ..มกุฏ..พระขรรค์ชัยศรี และเศวตฉัตร อภิเษกแล้วถวายพระนามว่า พระบาทกัมรเดงอัญ ศรีสุริยพงศรามมหาธรรมราชาธิราช เสวย…) |
จารึกวัดป่ามะม่วง (ภาษาเขมร) | 1/10 | สุโขทัย | ศานติ ภักดีคำ |
|
มานฺ วฺระ ศาสน ต กํเสฺตงฺ อญฺ ราชกุล มหามนฺตฺรี เสฺตญฺ อญฺ จตุราจารฺยฺย ปนฺทฺวลฺ วฺระ ศาสน ต อาจารฺยฺย ปาลภาคว ต ปฺรตฺยฺย เปฺร โมกฺ สงฺ โคลฺ ปฺรศสฺต ก คิ สฺรุกฺ วนปุร นา วฺระ ปุนฺย (มีพระดำรัส ถึงกํเสตง อัญ ราชกุล มหามนตรี และเสตญ อัญ จตุราจารย์ ให้แจ้งพระดำรัสแก่อาจารย์ปาลภาควะ และปรัตยะ ให้ใช้ (คน) มาปักหลักให้ดี ที่เมืองวนปุระ ในที่พระบุณย์) |
จารึกบ้านพังพวย | 1/5 | สระแก้ว | อุไรศรี วรศะริน |
|
ริ วฺระ วุทฺธโลเกศฺวร ต ปฺรํปฺวานฺน ติ กํเสฺตงฺ ศฺรีสตฺยวรฺม ต มานฺ สิทฺธิ สฺถาปนำ เวฺรงฺ เล อภยคิริ เตํ กํ ปิ ชวา อากฺรานฺต สฺรุกฺ เขฺมรฺ วฺระ โนะ สฺยงฺ ตนุ ตฺวลฺล เทา โทงฺ (ส่วนพระพุทธโลเกศวรองค์ประเสริฐ ที่กัมรเตง ศรีสัตยวรมัน ผู้มีความปรารถนาดี ได้สถาปนาไว้บนอภัยคีรีเป็นครั้งแรก เพื่อมิให้ชวามารุกรานสรุกเขมร และยกเอาพระนั้นไป) |
จารึกบ้านซับบาก | 1/31 | บุรีรัมย์ | อำไพ คำโท |
|
นุ มานฺ วฺระ ศาสน ธูลี วฺระ ปาท ธูลี เชงฺ วฺระ กํมฺรเตงฺ อญฺ ต ธูลี เชงฺ กํเสฺตงฺ อญฺ ศฺรีราเชนฺทฺรวรฺมฺม นุ มฺรตาญฺโขฺลญฺ ศฺรี ลกฺษมินฺทฺราริมถน (ด้วยมีพระศาสนธุลีพระบาท ธุลีเชิง พระกมรเตงอัญ ต่อธุลีเชิงกมรเตงอัญศรีราเชนทรวฺรมมและมรตาญศรีลักษมินทรริมถน) |
จารึกวัดมะกอก | 1/1 | สระแก้ว | อุไรศรี วรศะริน |
|
มนฺ วฺระปาท ปรเมศฺวร ปฺรติษฺฐา กมฺรเตงฺ ชคตฺ ต ราช อฺเนา นครศฺรีมาเหนฺทฺรปรฺวฺวต o วฺระปาท ปรเมศฺวร กลฺปนา สนฺตาน อฺนกฺ สฺตุกฺ รนฺสิ . ภทฺรปตฺตน คิ ต ชา สฺมิงฺ นา กมฺรเตงฺ ชคตฺ ต ราช ปฺรทฺวนฺนฺ เทา o วฺระ วรศาป วฺวมฺ อาจฺ ติ มานฺ อฺนกฺกฺ ต ใท ติ ต สิงฺ นา กมฺรเตงฺ ชคตฺ ต ราช ปฺร . เลงฺ สนฺตาน อฺนกฺ โนะ คุสฺสฺ . (พระบาทปรเมศวร (พระเจ้าชัยวรมันที่ 2) ได้ประดิษฐานพระเทวราชไว้ในนครศรีมเหนทรบรรพต แล้วทรงสถาปนาสกุล สตุก รันสิ และภัทรปัตตนะ ไว้ในฐานะผู้ปฏิบัติพระเทวราช พระองค์ทรงมีพระบรมราชโองการว่า นอกจากสกุลนี้แล้ว สกุลอื่นจะอยู่ปฏิบัติพระเทวราชไม่ได้) |
จารึกสด๊กก๊อกธม 2 | 3/58 | สระแก้ว | อุไรศรี วรศะริน |
|
มานฺ วฺระ ศาสน ธูลิ วฺระ ปาท ธูลิ เชงฺ วฺระ กํมฺรเตญฺ อญฺ ต กํเสฺตญฺ อญฺ ศฺริ วีเรนฺทรวรฺมฺม เปฺร ปฺรตฺยย โมกฺ สํ ปฺรศสฺต ต คิ สฺรุกฺ เนะ (มีพระราชดำรัสธุลีพระบาทธุลีเชงพระกัมรเตงอัญ ถึงกำเสตญอัญศรีวีเรนทรวรมัน ใช้ปรัตยยะมาปักหลักศิลาจารึกไว้ในเมืองนี้) |
จารึกสด๊กก๊อกธม 1 | 1/11 | สระแก้ว | อำไพ คำโท |
|
(ปฺรส)ปฺ (ภูมิ เนะ โผงฺ สฺย)งฺ นา มานฺ โคลฺสีมาวธิ ชุ (การติดกับดินแดนเหล่านี้ล้วน แต่มีหลักเขตล้อมรอบและขอบขัณฑเสมา) |
จารึกปราสาทหินพระวิหาร 2 | 2/37 | ศรีสะเกษ | อุไรศรี วรศะริน |
|
...ศาสน โอยฺ... วฺระ กมฺรเตงฺ อญฺ ต คุรุ มานฺ วฺระ ศาสน ปนฺทฺวลฺ เปฺร สฺถาปนา ปฺรศสฺต เนะ ภควตฺ ปาท กมฺรเตงฺ อญฺ ต คุรุ ศฺรีทิวากรปณฺฑิต สฺรุกฺ วฺนุรฺ ทฺนงฺ วิษย สทฺยา ต (กรฺมฺมา) นฺตรตฺรีณิ อุทิ โตทิตว (มีพระบรมราชโองการรับสั่งให้จัดทำคำประกาศทางราชการบนศิลาจารึกนี้ ภควัตบาทกัมรเตงอัญดคุรุศรีทิวากรบัณฑิตแห่งเมืองพะนุรทะนง (เนินประดู่) วิษัยสัทยา ผู้มีตำแหน่งชั้นตรี และเป็นผู้เชี่ยวชาญทางระเบียบประเพณี) |
จารึกปราสาทหินพระวิหาร 2 | 1/7 | ศรีสะเกษ | อุไรศรี วรศะริน |
|
วฺระ ยศ สฺถิราวสาน นุ มนฺ คิตฺ มานฺ สนฺตาน ต จำ ลิขิต กมฺวุวงฺศ นุ องฺค วฺระ ราชการฺยฺย ลิขิต กิรฺตฺติ กมฺรเตงฺ ไนฺทกโรํ (พระยศสถิราวสานะและเป็นผู้ที่มีเครือญาติทำหน้าที่รักษาเอกสารประวัติกัมพุพงศ์และองค์กรแห่งพระราชการ พร้อมทั้งพระประวัติของพระเจ้าแผ่นดินองค์อื่นๆ) |
จารึกปราสาทหินพระวิหาร 1 | 1/5 | ศรีสะเกษ | อุไรศรี วรศะริน |
|
893 ศก นุ มานฺ วฺระ ศาสน ธูลี วฺระ ปาท ธูลี เชงฺ วฺระ กํมฺรเตงฺ อญฺ ต ปรม ปวิตฺร ต กํมฺรเตงฺ อญฺ วฺระ ศกล ต จตุราจารฺยฺย นา โท ติ เปฺร สฺถาปนา วฺระ กํมฺรเตงฺ อญฺ ศฺรีอสฺมานฺธฺฤตจนฺทฺร มเหศฺวร นุ วฺระ กํมฺรเตงฺ อญฺ ศฺรีอสมานฺธฺฤตจนฺทฺรสฺถาม นุ กนฺโลงฺ กํมฺรเตงฺ อญฺ ศฺรีอสมานฺธฺฤตจนฺทฺรเทวี (มหาศักราช 893 มีพระกระแสรับสั่ง ธุลี พระบาทธุลีเชิง พระกัมรเตงอัญ พระบรมบพิตร แก่กัมรเตงอัญ พระสกล จตุราจารย์ ให้ไปสถาปนา พระกัมรเตงอัญศรีอสมานธฤตจันทรมเหศวร, พระกัมรเตงอัญศรีอสมานธฤตจันทรสถามะ และพระแม่เจ้ากัมรเตง อัญศรีอสมานธฤตจันทรเทวี) |
จารึกปราสาทเมืองแขก 1 | 1/1 | นครราชสีมา | อุไรศรี วรศะริน |
|
เทปฺ มานฺ ปฺรสาท กรุณา โอยฺ ชํนา ต ไทติ ไภ ไท ต มานฺ กฺฤต ปมฺเร อายฺ ต อญฺ สมฺยกฺ อญฺ โอยฺ ปฺรสาท ติ สุลกฺษ เลงฺ อฺยตฺ ปิ อจฺจ ไท เทา โตยฺ วฺระกลาศ นิตฺย เลงฺ จตฺตฺ อญฺวฺงา ขฺมิ มะ ปิ ถา อํญฺกรุณา เลงฺ ขฺญุํ ต ไท ติ ชย กํมฺรเตงฺ สฺรมิ ติ เลงฺ สฺถิติ วฺระ ชา ต ติ มานฺ กฺษณ จฺรปตฺ ภฺรานฺติ กํปิ มานฺ อริวีรฺยฺย ปิ มรฺ มนฺ อฺวลฺ อศฺจรฺยฺย ต เถฺว วหุ วิธ คี กุเล สฺยงฺ ต เปฺร เถฺว สุธรฺมฺม รมฺยสถาน ปฺรศสฺต วิวิธยติคณ สฺยงฺ ต โอยฺ ชย(ปฺร)ตฺเยก เทา ... ทกฺษริยฺ ลกฺษ ตํเว ต มธุย เทวาศฺรเม ติ นา จารฺ เลงฺ อารฺยฺย (มีข้อความมืดมน ซึ่งมีบุคคล (อาจเป็นกฤตัชญวัลลภ แห่งจารึกภาษาสันสกฤต บทที่ 16) กล่าวถึงตนเอง (อญฺ) แต่อาจจะกล่าวถึงผลประโยชน์ต่างๆ ที่ตนได้รับ (ปฺรสาทกรุณา) และแสดงความปรารถนาบางประการเกี่ยวกับสกุลของตน) |
จารึกปราสาทหินพนมวัน 5 | 1/1 | นครราชสีมา | อุไรศรี วรศะริน |
|
ชา ธรฺมฺม ไน โขฺลญฺ วลฺล สฺวํ เลงฺ ติ ปาเลรุว กลฺปนา อญฺญฺ o รุว วฺระ กํลุงฺ สฺรุ(กฺ) โลฺว ต มานฺ รฺมฺมำ จมฺรฺยงฺ (ข้าพเจ้ามอบไว้ในความดูแลของโขลญพล ขอให้ท่านรักษาไว้ตามกัลปนาของข้าพเจ้าดังนี้ คือ พระในเมืองละโว้ ซึ่งมีนางระบำกับนักร้องเพลง) |
จารึกศาลเจ้าเมืองลพบุรี | 1/10 | ลพบุรี | อุไรศรี วรศะริน |
|
... ลิกฺ ต ตมฺรฺวจฺ วิษย เทปฺ ...ลิกฺ ต (ตมฺรฺวจฺ) วิษย มนฺ มานฺ ...จฺวลฺ ... ตฺ ฉฺลงฺ โขฺลญฺ ...ยฺ . ต ... รฺ ถ วาปฺ ...ญ ...ย เปฺร (.... แด่ตำรวจวิษัย แล้วจึง ...แด่ตำรวจวิษัยผู้มี ... ส่งให้.... แด่ฉลังโขลญ ...วาบ ...) |
จารึกศาลสูงภาษาเขมร (หลักที่ 2) | (ชิ้นที่ 1) 2/2 | ลพบุรี | อำไพ คำโท |
|
...วฺวํ เถฺว โตฺย โรหฺ วฺระ ศาสน เนา อนกฺ ต มานฺ ภกฺติยฺ โผงฺ จาปฺปฺ เนะ นากฺ ต...ณคร (...ไม่ทำตามพระดำรัสใน อ... ผู้ซึ่งมีความภักดีทั้งผอง จับบุคคลผู้นี้ แก่ณคร ลำดับนั้น) |
จารึกสุรินทร์ 1 | 1/4 | สุรินทร์ | อุไรศรี วรศะริน |
|
มานฺ มหาวิหาร ชฺวนฺ. . .นฺต มุนา. . . (มีมหาวิหาร. . .มอบแก่...) |
ปัลลวะ | 1/4 | อุบลราชธานี | อุไรศรี วรศะริน |
|
สงฺ สฺวตฺ วฺระ ธรฺมฺมศาสฺตฺร ปนฺทฺวลฺ วฺระ อาลกฺษณ ต ผํ โขฺลญฺ สฺวายฺ ต วฺระ สภา นุ ปฺรติหร เปฺร เทา สงฺโคลฺ ต ภูมิ โนะ จุญฺ กํเสฺตง ศฺรีราเชนฺทฺราทิตฺย ต มานฺ ปฺรมานฺ . . ((ให้) ตั้งสาธยายพระธรรมศาสตร์ประกาศพระอาลักษณ์แก่โขลญสวายทั้งปวงที่พระสภาและพระปรติหระ ให้ไปปักเขตที่ดินครั้งนี้ (ให้) เอาใจใส่งาน กัมเสตง ศรีราเชนทราทิตยซึ่งได้รับที่ดิน) |
จารึกปราสาทตาเมือนธม 5 | 1/10 | สุรินทร์ | อุไรศรี วรศะริน |
