โพสต์เมื่อ 21 พ.ค. 2022
ที่ตั้ง : ถ.เพิ่มผล เทศบาลเมืองระนอง
ตำบล : เขานิเวศน์
อำเภอ : เมือง
จังหวัด : ระนอง
พิกัด DD : 9.962262 N, 98.640564 E
เขตลุ่มน้ำหลัก : ทะเลอันดามัน
เขตลุ่มน้ำรอง : คลองระนอง, คลองโรงหัด, คลองหาดส้มแป้น
ศาลหลักเมืองระนอง ตั้งอยู่ในตัวจังหวัดระนอง ริมถนนเพิ่มผล ตรงข้ามเทศบาลเมืองระนอง
ศาลหลักเมืองระนองเป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจและเป็นที่เคารพสักการะของชาวจังหวัดระนองเป็นอย่างมาก นอกจากนั้นบริเวณพื้นที่ข้างศาลหลักเมืองยังเป็นลานและสวนสุขภาพริมคลองหาดส้มแป้น ซึ่งเป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจและออกกำลังกายของชาวระนอง
เทศบาลเมืองระนอง, จังหวัดระนอง
ศาลหลักเมืองตั้งอยู่กลางเมืองระนอง ทิศตะวันตกติดถนนเพิ่มผล ทิศตะวันออกติดคลองหาดส้มแป้นหรือคลองโรงหัด ทิศเหนือติดพื้นที่ของโรงพยาบาลระนอง ทิศใต้ติดลานอนุสาวรีย์พระยาดำรงสุจริตมหิศรภักดี (คอซู้เจียง)
คลองโรงหัด, คลองหาดส้มแป้น, คลองระนอง, ทะเลอันดามัน
ตะกอนหินเชิงเขา จากแนวเทือกเขาหินอัคนีและหินโคลนที่อยู่ด้านทิศตะวันออกและทิศเหนือ (กรมทรัพยากรธรณี 2550)
นับตั้งแต่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงโปรดเกล้าฯให้ยกเมืองระนองขึ้นเป็นหัวเมืองจัตวาขึ้นตรงต่อกรุงเทพฯ เมื่อวันที่ 21 กรกฎาคม พ.ศ.2405 แต่ตามหลักฐานไม่ปรากฏว่าเคยมีหลักเมืองมาก่อน ทางเทศบาลเมืองระนองจึงได้ริเริ่มโครงการก่อสร้างศาลหลักเมืองขึ้นในปี พ.ศ.2530 สำหรับให้ชาวจังหวัดระนองสักการะบูชาและเป็นหลักยึดเหนี่ยวจิตใจ
ศาลหลักเมืองระนองก่อสร้างขึ้นในพื้นที่ที่เคยเป็นบ้านพักของพระยารัตนเศรษฐี (เจ้าเมืองระนอง) มีพิธีวางศิลาฤกษ์เมื่อวันที่ 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2531 เวลา 9.09 น.
เทศบาลเมืองระนองซึ่งเป็นผู้ดำเนินงานก่อสร้างศาลหลักเมืองระนองในนามของจังหวัดระนอง ได้ขอความร่วมมือไปยังกรมศิลปากรให้ช่วยออกแบบการก่อสร้าง พร้อมทั้งจัดหาช่างฝีมือที่มีความชำนาญ
เดือนกันยายน พ.ศ.2531 เริ่มการก่อสร้างหลักเมือง โดยนายปิ่น ริ่มไทยสงค์ ปลัดอำเภอกะเปอร์ในขณะนั้น มีจิตศรัทธามอบต้นราชพฤกษ์ที่มีอายุเกือบ 100 ปี ในสวนของท่าน ณ บ้านเลขที่ 57 ม.8 ต.กะเปอร์ อ.กะเปอร์ จ.ระนอง
เมื่อทำการกลึงเสาหลักเมืองเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ในวันที่ 21 กรกฎาคม พ.ศ.2533 ได้ประกอบพิธีประดิษฐานเสาหลักเมือง โดย พ.ต.เฉลิม สุภมร ผู้ว่าราชการจังหวัดระนอง เป็นประธานในพิธี พิธีการครั้งนี้เป็นการนำเสาหลักเมืองมาประดิษฐาน ณ ศาลหลักเมือง ส่วนยอดเสาหลักเมือง ต้องนำเข้าเฝ้าน้อมเกล้าฯ ถวายเพื่อทรงบรรจุแผ่นทองดวงเมือง ทรงพระสุหร่ายและทรงเจิม ก่อนจะอัญเชิญมาประดิษฐานต่อไป
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จแทนพระองค์มาทรงประกอบพิธียกเสาหลักเมือง (ประดิษฐานยอดเสาหลักเมือง) และทรงเปิดศาลหลักเมือง ซึ่งถือเป็นพิธีการขั้นสุดท้ายที่สำคัญที่สุด เมื่อวันที่ 21 สิงหาคม พ.ศ.2533 ในการเสด็จครั้งนี้ได้ทรงประกอบพิธีพระราชทานพระพุทธนวราชบพิตรประจำจังหวัด และพระพุทธนวราชบพิตรจำลองประจำอำเภอต่าง ๆ ด้วย
ตัวศาลมีลักษณะเป็นศาลาจตุรมุข รูปทรงไทย ยอดศาล 5 ยอด มีลักษณะตามแบบพระบรมธาตุไชยา แต่สัดส่วนป้อมและเตี้ยกว่า โดยยอดกลางมีขนาดใหญ่ที่สุด ความสูงจากพื้นดินถึงยอด 13.6 เมตร ขนาดตัวศาล 6x6 เมตร มีบันไดขึ้นสู่ตัวศาลทั้ง 4 ทิศ มีเครื่องสักการะตั้งอยู่หน้าทางเข้าทั้ง 4 ด้าน
หลักเมืองมีลักษณะเป็นเสากลมเรียวขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 27 เซนติเมตร สูง 2.7 เมตร ปลายยอดเป็นดอกบัวตูม ปัจจุบันมีแผ่นทองคำเปลวติดอยู่ทั่วทั้งต้นเป็นชั้นหนา และมีพวงมาลัยคล้องอยู่ที่ส่วนยอดหลักเมือง
กรมทรัพยากรธรณี. การจำแนกเขตเพื่อการจัดการด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณีจังหวัดระนอง. กรุงเทพฯ: ห้างหุ้นส่วนจํากัด ไอเดีย สแควร์, 2550.