การเปรียญ วัดเทพธิดารามวรวิหาร

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

วัดเทพธิดารามเป็นวัดสำคัญแห่งหนึ่งในเกาะรัตนโกสินทร์ ปัจจุบันสิ่งก่อสร้างต่างๆ ภายในวัดราชนัดดารามวรวิหาร ทั้งในเขตพุทธาวาสและสังฆาวาส มีสภาพแข็งแรงสมบูรณ์ดี รวมถึงพระวิหาร เนื่องจากมีการบูรณปฏิสังขรณ์อยู่สม่ำเสมอจนกระทั่งปัจจุบัน 

วัดเทพธิดาราม มีอาณาเขต ทิศเหนือ จรด คลองหลอดวัดเทพธิดาราม, ทิศใต้ จรด ซอยสำราญราษฎร์, ทิศตะวันออก จรด ถนนมหาไชย, ทิศตะวันตก จรด ชุมชนหลังวัดเทพธิดา

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

แม่น้ำเจ้าพระยา, คลองรอบกรุง, คลองหลอดวัดราชนัดดา

สภาพธรณีวิทยา

ตะกอบน้ำพาทับถมสมัยโฮโลซีน

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสมมตอมรพันธ์

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2451

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์

ผลการศึกษา :

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2489, พ.ศ.2508

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์

ผลการศึกษา :

ชื่อผู้ศึกษา : สำนักโบราณคดี กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2550

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์

ผลการศึกษา :

ชื่อผู้ศึกษา : สำนักโบราณคดี กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2553

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์

ผลการศึกษา :

ชื่อผู้ศึกษา : สำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2556

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์

ผลการศึกษา :

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

             การเปรียญ ของวัดเทพธิดารามวรวิหาร ตั้งอยู่ด้านทิศเหนือของพระอุโบสถ เป็นอาคารยกพื้นก่ออิฐถือปูน ขนาดกว้าง 14.75 เมตร ยาว 22.60 เมตร สูง 15 เมตร อาคารหันหน้าไปในทิศทางเดียวกันกับพระอุโบสถและพระวิหาร คือทิศตะวันออก ใช้เป็นสถานที่ประกอบกิจกรรมระหว่างฆราวาสกับทางวัด

            หลังคาการเปรียญมี 2 ชั้น 3 ตับ ตับล่างเป็นปีกนกรอบ มุงกระเบื้องเกล็ด ไม่มีช่อฟ้าใบระกา หน้าบัน มีลวดลายเกลียวใบเทศพวงอุบะ รูปนกและดอกพุดตาน แล้วประดับด้วยกระเบื้องเคลือบสี ตัวอาคารการเปรียญมีระเบียงด้านหน้าและด้านหลัง รองรับด้วยเสาพาไล ส่วนฐานการเปรียญ มีลักษณะเป็นฐานยกพื้นชั้นเดียว เป็นฐานเขียงรองรับเส้นลวด เชื่อมต่อกับชุดฐานสิงห์ ซึ่งมีส่วนบนเป็นบัวหงายสลับเส้นลวดและหน้ากระดานบน มีบันไดทางขึ้นที่ด้านหน้า 1 บันได และด้านหลัง 2 บันได

            ระเบียงและพนักระเบียงของการเปรียญ ก่อเป็นระเบียงมุขหน้า/หลัง ไม่มีระเบียงข้าง ก่อพนักระเบียงด้วยอิฐถือปูน ไม่สูงมากนัก ส่วนบนทำเป็นพนักระเบียงหนา ลักษณะเป็นผืนเรียบประกอบบัวคว่ำสองข้าง ท้องพนักระเบียงโล่งก่อลดหลบเข้าภายในซึ่งกรุด้วยกระเบื้องปรุเคลือบสีเขียวแบบจีน เพดานระเบียงเขียนดาวเพดาน

            ซุ้มประตูหน้า 3 ซุ้ม ซุ้มประตูหลัง 2 ซุ้ม เป็นลายปูนปั้นปิดทองรูปดอกไม้ ยอดซุ้มปูนปั้น ลายประแจจีน บานประตูหน้าต่างเขียนลายรดน้ำเป็นลายเครือเถาลายดอกไม้ มีสัตว์นานาชนิด ด้านล่างเขียนเล่าเรื่องเทศกาลงานวัด การละเล่นต่างๆ รวมถึงกิจกรรมต่างๆที่เกี่ยวข้องกับพระและวัด เช่น งานสวดพระอภิธรรมศพ

            ผนังการเปรียญก่อทึบทั้ง 4 ด้าน ลักษณะเป็นอาคารทรงโรง ภายในการเปรียญ ที่ผนังด้านหลังทำเป็นซุ้มประดิษฐานพระประธาน ลักษณะเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ไม่ทราบชื่อและประวัติแน่ชัด เพียงแต่ทราบว่าประดิษฐานอยู่ที่ซุ้มในศาลาการเปรียญมาแต่เดิม จากลักษณะเป็นพุทธศิลป์ช่วงต้นรัตนโกสินทร์ ตัวองค์พระทำด้วยทองเหลืองและปูน เบื้องหน้ายังมีพระพุทธรูปปางต่างๆ เช่น ปางห้ามสมุทร และปางมารวิชัย ประดิษฐานอยู่ ภายในอาคารก่อเสาร่วมลักษณะเช่นเดียวกับพระอุโบสถ แต่ไม่มีการเขียนลวดลายตกแต่ง

            ภายในการเปรียญ ยังมีหมู่ตู้พระธรรม ที่รวบรวมมาจากภายในวัด เพื่อเก็บรักษาไว้รวมกัน โดยที่มีอายุเก่าแก่ที่สุดมาจากสมัยรัตนโกสินธ์ตอนต้น จำนวนตู้พระธรรมจำนวนมากนี้แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของวัดเทพธิดารามในด้านการศึกษาของวัดเทพธิดารามนับแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

กรมการศาสนา. ประวัติวัดสำคัญทางพระพุทธศาสนา ตอน 3 กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์การศาสนา, 2526.

กรมแผนที่ทหาร. แผนที่กรุงเทพฯ พ.ศ.2431-2474. กรุงเทพฯ : กองบัญชาการทหารสูงสุด, 2542.

กรมศิลปากร. จดหมายเหตุการณ์อนุรักษ์กรุงรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2525.

กรมศิลปากร. ทะเบียนโบราณสถานทั่วราชอาณาจักร. กรุงเทพฯ : เอกสารวิชาการกองโบราณคดี หมายเลข 13/2532, 2537.

กรมศิลปากร. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 3. กรุงเทพฯ : บริษัท อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), 2538.

กรมศิลปากร. ศิลปวัฒนธรรม เล่ม 4 วัดสำคัญ กรุงรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2525.

กรมศิลปากร. วัดสำคัญกรุงรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2525.

คณะกรรมการจัดงานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 200 ปี. ศิลปวัฒนธรรม เล่ม 4 วัดสำคัญกรุงรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ : สหประชาพาณิชย์, 2525.

ณัฐวัตร จินรัตน์. “การออกแบบสถาปัตยกรรมตามแบบพระราชนิยมในรัชกาลที่ 3 (ศึกษาเฉพาะเขตพุทธาวาสของพระอารามหลวงที่สร้างขึ้นสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์)” วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (สาขาวิชาประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม) ภาควิชาศิลปสถาปัตยกรรม บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2546.

แน่งน้อย ศักดิ์ศรี และคณะ. องค์ประกอบทางกายภาพ กรุงรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ : จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2534.

บัณฑิต จุลาสัย, เทิดศักดิ์ เตชะกิจขจร และพีรศรี โพวาทอง. แผนที่กรุงเทพฯ พ.ศ.2450-2550. กรุงเทพฯ : สำนักผังเมือง กรุงเทพหานคร, 2550.

ปิยมาศ สุขพลับพลา. “การศึกษาเปรียบเทียบสถาปัตยกรรมพระอารามหลวงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว : กรณีศึกษาวัดเทพธิดารามวรวิหาร วัดราชนัดดารามวรวิหาร วัดเฉลิม  พระเกียรติวรวิหาร” วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (สาขาวิชาประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม) ภาควิชาศิลปสถาปัตยกรรม บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิยาลัยศิลปากร, 2546.

วงศ์ฉัตร ฉัตรกุล ณ อยุธยา. “การศึกษาสถาปัตยกรรมในเขตพุทธาวาสวัดเทพธิดารามวรวิหาร” วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (สาขาวิชาประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม) ภาควิชาศิลปสถาปัตยกรรม บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิยาลัยศิลปากร, 2538.

ศักดิ์ชัย สายสิงห์. พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว กับพระราชศรัทธาปณิธานในการสถาปนาวัตถุสถานในพระพุทธศาสนา. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2548.

สมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมภ์. การขุดตรวจสอบทางโบราณคดี บริเวณหอพระไตรปิฎก กุฏิคณะ 5 วัดเทพธิดารามวรวิหาร กรุงเทพมหานคร. ม.ป.ท., 2552.

สุนทรภู่. รำพันพิลาป. กรุงเทพฯ : วรรณศิลป์สโมสร, 2530.

ข่าวที่เกี่ยวข้อง

ข่าวที่เกี่ยวข้อง

พิพิธภัณฑ์สุนทรภู่