วัดทอง

ภูมิประเทศ

ที่ราบ

สภาพทั่วไป

วัดทองเป็นวัดที่ยังคงมีการใช้งานอยู่ในปัจจุบัน ตั้งอยู่ริมคลองบางเชือกหนัง ฝั่งด้านทิศเหนือ อยู่ห่างจากคลองบางน้อยมาทางทิศใต้ประมาณ 300 เมตร และห่างจากคลองชักพระมาทางทิศตะวันตกประมาณ 1.3 กิโลเมตร

สภาพพื้นที่เป็นที่ราบลุ่ม น้ำท่วมถึง โดยรอบวัดมีสภาพเป็นเมือง มีบ้านเรือนราษฎรตั้งอยู่หนาแน่น ทางทิศใต้และตะวันออกเฉียงใต้ติดกับคลองบางเชือกหนัง 

ทางน้ำ

คลองบางเชือกหนัง, คลองชักพระ, แม่น้ำเจ้าพระยา

สภาพธรณีวิทยา

ตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มบางกอกหรือที่ราบลุ่มกรุงเทพ เกิดจากการทับถมของตะกอนน้ำพาในยุคควอเทอร์นารี (Quaternary Period)

ยุคทางโบราณคดี

ยุคประวัติศาสตร์

สมัย/วัฒนธรรม

สมัยรัตนโกสินทร์, สมัยอยุธยาตอนปลาย?

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : ประยูร อุลุชาฏะ (น. ณ ปากน้ำ)

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2513

วิธีศึกษา : สำรวจ, ประวัติศาสตร์ศิลปะ

ผลการศึกษา :

ประยูร อุลุชาฏะ (2514 : 90-91) สำรวจวัดทองและระบุว่ารูปแบบอุโบสถน่าจะอยู่ในสมัยรัชกาลที่ 1 อาจเป็นวัดที่มีมาแต่สมัยอยุธยา เพราะวัดสมัยอยุธยาตอนปลายก็มีรูปทรงแบบเดียวกันนี้ ศาลาท่าน้ำรายไปตามริมคลอง กุฎิเป๋นเรือนยอดแบบไทย

---

ชื่อผู้ศึกษา : ศรัณย์ ทองปาน

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2549?

วิธีศึกษา : สำรวจ, ประวัติศาสตร์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

ผลการศึกษา :

ศรัณย์ ทองปาน (2549?) รวบรวมข้อมูลทางประวัติศาสตร์รวมถึงข้อมูลต่างๆ ของวัด และสำรวจเพื่อสร้างฐานข้อมูลของวัดในเขตตลิ่งชัน เสนอต่อศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

---

ชื่อผู้ศึกษา : วลัยลักษณ์ ทรงศิริ

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2552

วิธีศึกษา : สำรวจ, ประวัติศาสตร์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

ผลการศึกษา :

รวบรวมและศึกษาข้อมูลด้านต่างๆ ทางสังคมวัฒนธรรมในพื้นที่เขตตลิ่งชัน เสนอเป็นรายงานวิจัย “ศึกษาประวัติศาสตร์และการเปลี่ยนแปลงทางสังคมวัฒนธรรมชุมชนในพื้นที่ตลิ่งชัน” ต่อศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

---

ชื่อผู้ศึกษา : วิชญดา ทองแดง, ศรัณย์ ทองปาน

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2555

วิธีศึกษา : สำรวจ, ประวัติศาสตร์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : เมืองโบราณ

ผลการศึกษา :

วิชญดา ทองแดง และศรัณย์ ทองปาน (2555) รวบรวมข้อมูลทางประวัติศาสตร์รวมถึงข้อมูลต่างๆ ของวัด และสำรวจบันทึกสภาพปัจจุบัน

---

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

ศาสนสถาน

สาระสำคัญทางโบราณคดี

วัดทองเป็นวัดราษฎร์ สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ชาวบ้านนิยมเรียกว่า “วัดทองบางเชือกหนัง” ประวัติวัดฉบับกรมการศาสนาระบุว่า วัดทองสร้างโดยนายทอง ธูปทอง เมื่อราว พ.ศ.2390 ในสมัยรัชกาลที่ 3 แต่มาเสร็จเรียบร้อยในสมัยรัชกาลที่ 4 

ตามประวัติเล่าว่า 3 พี่น้องเมื่อเสร็จจากปราบข้าศึก ต่างสร้างวัดขึ้นคนละวัด เพื่อเป็นการสร้างบุญล้างบาปชำระใจให้สะอาดจากที่ได้ไปทำศึกมา คนหนึ่งสร้างวัดเกตุ อีกคนหนึ่งสร้างวัดสิงห์ ส่วนอีกคนหนึ่งก็คือนายทอง ธูปทอง ได้สร้าง “วัดทอง” ทั้ง 3 วัดสร้างอยู่ติดๆ กัน มีวัดทองอยู่ตรงกลาง ภายหลังวัดเกตุและวัดสิงห์ได้ร้างไป (ศรัณย์ ทองปาน 2549? : 125)

ลำดับเจ้าอาวาส (ศรัณย์ ทองปาน 2549? : 125) ได้แก่ พระครูปราจิณมุนี (เอม), พระอธิการแจ้ง เจนจบรบ, พระแม้น, พระครอง, พระเชวง พระครูวิชิตภารการ (มนต์ อภิฉนฺโท) (รักษาการ พ.ศ.2501) เป็นเจ้าอาวาส พ.ศ.2504

สถานที่สำคัญภายในวัด (ศรัณย์ ทองปาน 2549? : 126) ได้แก่

อุโบสถเดิม หันหน้าไปทางทิศตะวันออกสู่คลองบางเชือกหนัง เป็นอาคารทรงไทย กว้าง 6 เมตร ยาว 14 เมตร ซ่อมแซม พ.ศ.2514 ประยูร อุลุชาฏะ (2514 : 105) ให้ความเห็นว่าเป็นทรงแบบสมัยรัชกาลที่ 1 หรือไม่ก็อาจเก่าไปถึงสมัยอยุธยาตอนปลาย พระประธานในอุโบสถเดิม ปางมารวิชัย หน้าตัก 1.5 เมตร ศิลปะแบบสมัยอยุธยา เช่นเดียวกับพระอัครสาวกที่ประดิษฐานอยู่ด้วยกัน (วิชญดา ทองแดง และศรัณย์ ทองปาน 2555 : 179 ; วลัยลักษณ์ ทรงศิริ 2552 : 185) มีภาพจิตรกรรมฝาผนังเก่าแก่ที่ประตูอุโบสถ แสดงเรื่องราวในชาดก (วลัยลักษณ์ ทรงศิริ 2552 : 184)  

อุโบสถ  สร้างประชิดอุโบสถเดิมด้านทิศใต้ เริ่มสร้าง พ.ศ.2536 หันหน้าไปทางทิศตะวันออกสู่คลองบางเชือกหนัง เป็นอุโบสถ 2 ชั้น หน้าบันเป็นรูปพระนารายณ์ทรงครุฑ ผนังบุกระเบื้อง ก่อสร้างด้วยแรงงานของพระสงฆ์ในวัดเป็นหลัก พระประธานเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยที่ทางวัดจัดสร้างขึ้นใหม่ ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ 26 กันยายน 2546

ศาลาการเปรียญ เป็นของเดิม ซ่อมแซมใน พ.ศ.2476 และ พ.ศ.2547

วิหารกระจาดทอง ประดิษฐานรูปเหมือนพระครูปราจิณมุนี อดีตเจ้าอาวาส

เจดีย์ เป็นเจดีย์ทรงกลม อยู่ด้านหลังวัด ติดคลองบางเชือกหนัง

กุฏิสงฆ์ เป็นเรือนไม้ 2 ชั้น ราว 10 หลัง

หอระฆัง สร้างขึ้นใหม่ หลังคาเป็นหน้าจั่ว 2 ด้าน ก่ออิฐถือปูนหน้าบันเป็นไม้ มีลวดลายเทพนม มีช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์

ศาลาประดิษฐานรูปหล่อหลวงพ่อวัดบ้านแหลม หลวงพ่อพุทธโสธรจำลอง พระสังกัจจายน์ หลวงปู่แจ้ง หลวงปู่เอม (อดีตเจ้าอาวาส) 

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

ทนงศักดิ์ เลิศพิพัฒน์วรกุล, นิสา เชยกลิ่น

บรรณานุกรม

กรมการศาสนา. ประวัติวัดทั่วราชอาณาจักร เล่ม 2. กรุงเทพฯ. กรมการศาสนา 2526.

ประยูร อุลุชาฏะ (น. ณ ปากน้ำ). ศิลปกรรมในบางกอก. พระนคร ; เกษมบรรณกิจ, 2514.

วลัยลักษณ์ ทรงศิริ. การศึกษาภูมิหลังและการเปลี่ยนแปลงทางสังคมวัฒนธรรมชุมชนในพื้นที่ตลิ่งชัน. กรุงเทพฯ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2552.

วิชญดา ทองแดง และศรัณย์ ทองปาน. ชุมทางตลิ่งชัน : ย่านเก่า[ก่อน]กรุงเทพฯ. กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2555.

ศรัณย์ ทองปาน. โครงการสำรวจเพื่อสร้างฐานข้อมูลของวัดในเขตตลิ่งชัน. กรุงเทพฯ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2549?.

ศรัณย์ ทองปาน และวิชญดา ทองแดง. “ชุมทางตลิ่งชัน.” เมืองโบราณ 32, 4 (ต.ค.-ธ.ค. 2549) : 43-57.

ข่าวที่เกี่ยวข้อง