ถ้ำลายมือ 1

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

ถ้ำลายมือ 1 มีลักษณะเป็นเพิงผาหินทรายบนเทือกเขาภูพานคำ ที่ทอดตัวยาวตามแนวทิศเหนือ-ใต้ และเป็นส่วนขอบด้านทิศตะวันออกของเขื่อนอุบลรัตน์ ธรณีสัณฐานเป็นหินทรายในหมวดหินภูกระดึงต่อเนื่องกับหมวดหินพระวิหาร บริเวณเชิงเขาด้านทิศตะวันตกเป็นพื้นที่ทับถมของตะกอนน้ำพาและตะกอนภูเขา ปัจจุบันเป็นพื้นที่เกษตรกรรม ถัดออกไปอีก 450 เมตรเป็นถนนและเขื่อนอุบลรัตน์ (ลำน้ำเชิญ) ตามลำดับ

สภาพโดยทั่วไปบนเขาเป็นป่าเต็งรัง มีก้อนหินทรายขนาดใหญ่น้อยกระจายตัวอยู่ทั่วไป ดินเป็นดินร่วนปนทราย ทางเดินขึ้นสู่แหล่งรกชัฏ

ลักษณะของแหล่งภาพเขียนสีเป็นหน้าผา หันหน้าไปทางทิศตะวันตก วางตัวยาวตามแนวทิศเหนือ-ใต้ อยู่สูงจากเชิงเขาประมาณ 50 เมตร ส่วนบนของเพิงหินชะโงกยื่นออกไป ภายเขียนสียุคก่อนประวัติศาสตร์ปรากฏอยู่ส่วนล่างและกลางของเพิงผา สูงจากพื้นดินตั้งแต่ 60 เซนติเมตร ถึง 2 เมตร ภายในพื้นที่ขนาดประมาณ 14 ตารางเมตร ผิวดินบริเวณเพิงผามีการปรับพื้นเพื่อความสะดวกสบายในการเดินชม โดยบางส่วนมีการเทเป็นพื้นปูนซีเมนต์ราบเรียบ ด้านทิศใต้หน้าเพิงผาประดิษฐานพระพุทธรูปสมัยปัจจุบันอยู่ 1 องค์

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

ลำน้ำเชิญ

สภาพธรณีวิทยา

ลักษณะธรณีสัณฐานเป็นหินทรายในหมวดหินภูกระดึงต่อเนื่องกับหมวดหินพระวิหาร

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

อายุทางโบราณคดี

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : พเยาว์ เข็มนาค

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2526

วิธีศึกษา : สำรวจ, ศึกษาศิลปะถ้ำ

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

ชื่อผู้ศึกษา : สถาพร ขวัญยืน

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2528

วิธีศึกษา : ศึกษาศิลปะถ้ำ

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

ชื่อผู้ศึกษา : พเยาว์ เข็มนาค

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2539

วิธีศึกษา : ศึกษาศิลปะถ้ำ

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

ชื่อผู้ศึกษา : พัชรี สาริกบุตร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2543

วิธีศึกษา : ศึกษาศิลปะถ้ำ

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : ม.ศิลปากร

ผลการศึกษา :

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

ลักษณะของแหล่งภาพเขียนสีเป็นหน้าผา หันหน้าไปทางทิศตะวันตก วางตัวยาวตามแนวทิศเหนือ-ใต้ อยู่สูงจากเชิงเขาประมาณ 50 เมตร ส่วนบนของเพิงหินชะโงกยื่นออกไป ภายเขียนสียุคก่อนประวัติศาสตร์ปรากฏอยู่ส่วนล่างและกลางของเพิงผา สูงจากพื้นดินตั้งแต่ 60 เซนติเมตร ถึง 2 เมตร ภายในพื้นที่ขนาดประมาณ 14 ตารางเมตร ผิวดินบริเวณเพิงผามีการปรับพื้นเพื่อความสะดวกสบายในการเดินชม โดยบางส่วนมีการเทเป็นพื้นปูนซีเมนต์ราบเรียบ ด้านทิศใต้หน้าเพิงผาประดิษฐานพระพุทธรูปสมัยปัจจุบันอยู่ 1 องค์

ลักษณะของภาพเขียนสีเป็นภาพเขียนสีแดง มีภาพมือคนแบบพ่น 1 ภาพ (มือซ้าย) (negative - stencil) และแบบทาบ 2 ภาพ (เป็นมือซ้าย 1 ภาพ ส่วนอีก 1 ภาพไม่สามารถระบุได้) (positive – imprint) รวมถึงภาพสัญลักษณ์ต่าง ๆ ได้แก่ ภาพเขียนเป็นลายเส้นต่างๆ และภาพลวดลายที่ระบายสีทึบ มีลายเส้นคู่ขนาน ลายเส้นคด ลายรูปสามเหลี่ยม ลายเส้นขนานตามแนวขวางภายในมีลายรูปตัวสี (V) ตัววาย (Y) ลายซิกแซ็ก วงกลม สี่เหลี่ยม สามเหลี่ยมทึบ ลายหยักฟันปลา หัวลูกศร รูปคล้ายผีเสื้อ ลายเส้นคู่ขนานผสมกับรูปสามเหลี่ยมและรูปไข่ ลายเส้นรูปครึ่งวงกลมมีรูปสามเหลี่ยมบรรจุอยู่ภายในหลายรูป และลายเส้นรูปสี่เหลี่ยมเปิดฐานบรรจุลายเส้นคู่ขนานในแนวตั้งและแนวเฉียง โดยใช้ลายเส้นรูปต่างๆ มาผสมกันเพื่อสร้างภาพขึ้นใหม่ (กรมศิลปากร 2532 ; โครงการโบราณคดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 2528 ; พเยาว์ เข็มนาค 2539)

จากที่กล่าวมาข้างต้นจะเห็นได้ว่าเทคนิคการสร้างสรรค์ภาพมีทั้งแบบพ่น แบบทาบ และแบบเขียน โดยสีแดงที่นักวิชาการส่วนใหญ่สันนิษฐานว่าได้มาจากแร่เฮมาไทต์

พเยาว์ เข็มนาค (2532 : 273) สันนิษฐานว่าด้วยเหตุที่สภาพของแหล่งภาพเขียนเป็นหน้าผาแคบ ไม่มิดชิดพอที่จะป้องกันอันตรายได้ ดังนั้นจึงไม่เหมาะสำหรับการอยู่อาศัยถาวร ดังนั้นผู้เขียนภาพจึงน่าจะเป็นกลุ่มชนที่อาศัยอยู่บนพื้นที่ราบ เป็นชุมชนในสังคมกสิกรรม อายุประมาณ 4,000-3,000 ปีมาแล้ว

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

กรมศิลปากร. แหล่งโบราณคดีประเทศไทย เล่ม 3. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2532.

โครงการโบราณคดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. รายงานการสำรวจแหล่งภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ จังหวัดขอนแก่น. กรุงเทพฯ : กองโบราณคดี กรมศิลปากร, 2528.

พเยาว์ เข็มนาค. ศิลปะถ้ำสมัยก่อนประวัติศาสตร์ในประเทศไทย. กรุงเทพฯ : กองโบราณคดี กรมศิลปากร, 2539.

พัชรี สาริกบุตร. “เขาเขียน.” ภาพเขียนสีและภาพสลัก : ศิลปะสมัยก่อนประวัติศาสตร์ในประเทศไทย. (ออนไลน์), 2543. เข้าถึงเมื่อ 23 กรกฎาคม 2557. แหล่งที่มา http://www.era.su.ac.th/RockPainting/south/index.html

ข่าวที่เกี่ยวข้อง