บ้านมาบปลาเค้า

ภูมิประเทศ

ที่ราบ

สภาพทั่วไป

แหล่งโบราณคดีบ้านมาบปลาเค้า ตั้งอยู่ด้านทิศตะวันออกของบ้านมาบปลาเค้า สภาพแวดล้อมเดิมเป็นป่าตะโกและสะแก ปัจจุบันเป็นพื้นที่นา บริเวณที่คาดว่าเป็นโบราณสถานกลายเป็นที่ราบ ไม่มีร่องรอยของเนิน แต่บนพื้นดินมีเศษอิฐและปูนกระจายอยู่ทั่วไปเป็นบริเวณกว้างประมาณ 10 เมตร ชาวบ้านเล่าว่าเดิมโบราณสถานแห่งนี้มีขนาดสูงกว่าระดับตัวคน มีอิฐเป็นจำนวนมาก แต่เมื่อประมาณ 10 ปีที่แล้ว ถูกไถปรับเพื่อใช้เป็นพื้นที่ทำนา และทางวัดหนองไม้เหลือง (ใน อ.เมืองเพชรบุรี) ได้ขุดเอาอิฐจากโบราณสถานแห่งนี้ไปทำฐานโบสถ์เป็นจำนวนมาก

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

12 เมตร

ทางน้ำ

ห้วยทบ

สภาพธรณีวิทยา

พื้นที่บริเวณแหล่งโบราณคดีเป็นที่ราบลุ่ม อยู่ห่างจากชายฝั่งทะเลปัจจุบันประมาณ 10กิโลเมตร มีเขากระจิว ซึ่งเป็นเขาหินปูนลูกโดด ตั้งอยู่ห่างจากแหล่งไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ประมาณ 3 กิโลเมตร มีลำห้วยทบไหลผ่านทางด้านทิศใต้ห่างจากแหล่งประมาณ 1.5 กิโลเมตร

ยุคทางโบราณคดี

ยุคประวัติศาสตร์

สมัย/วัฒนธรรม

สมัยทวารวดี

อายุทางโบราณคดี

ราวพุทธศตวรรษที่ 12-16, พ.ศ.1100-1600, 1400-900 BP

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : ฉัตรชัย อักษรศิลป์

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2533

วิธีศึกษา : สำรวจ

ผลการศึกษา :

ราวปี พ.ศ.2533 ฉัตรชัย อักษรศิลป์ และคณะ ได้สำรวจทางโบราณคดีบริเวณแหล่งโบราณคดีบ้านมาบปลาเค้า พบเศษอิฐและโบราณวัตถุจำนวนหนึ่ง

---

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2536

วิธีศึกษา : สำรวจ

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

พ.ศ.2536 ฝ่ายวิชาการ กองโบราณคดี กรมศิลปากร สำรวจทางโบราณคดี ณ แหล่งโบราณคดีบ้านมาบปลาเค้า ดังปรากฏในรายงานการศึกษาและการสำรวจทางโบราณคดีสมัยประวัติศาสตร์ในวัฒนธรรมทวารวดี จังหวัดเพชรบุรี (อ้างถึงใน สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณสถานแห่งชาติที่ 1 ราชบุรี 2541: 68)

---

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2540

วิธีศึกษา : สำรวจ

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 1 ราชบุรี กรมศิลปากร สำรวจแหล่งโบราณคดีแห่งนี้เพิ่มเติมอีกครั้งในโครงการจัดทำแผนแม่บทเพื่ออนุรักษ์พัฒนาเมืองคูบัว

---

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

ศาสนสถาน

สาระสำคัญทางโบราณคดี

จากการสำรวจของฉัตรชัย อักษรศิลป์ และคณะ (2533 : 65-68) รวมทั้งสำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณสถานแห่งชาติที่ 1ราชบุรี (2541) พบโบราณวัตถุต่างๆที่ส่วนใหญ่มาจากแหล่งโบราณคดีมาบปลาเค้า หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า “บอมเตาอิฐ” (บอม คือที่ราบลุ่ม) ที่ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของหมู่บ้าน โบราณวัตถุดังกล่าวเช่น

อิฐ พบเศษอิฐกระจายอยู่ทั่วบริเวณ เป็นอิฐขนาดใหญ่ ขนาดกว้าง 20-21 ซ.ม. ยาว 35 ซ.ม. และหนา 8-8.5 ซ.ม. มีเนื้อหยาบและมีส่วนผสมของแกลบข้าวมาก

ศิลาแลงรูปกลม พบจำนวน 2 ชิ้น ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 90 ซ.ม. อีกชิ้นหนึ่งมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 50 ซ.ม. ทั้ง 2 ชิ้นหนา 6เซนติเมตร เจาะรูตรงกลางกว้าง 10 ซ.ม. มีปูนซีเมนต์ฉาบทับ ปัจจุบันอยู่ที่วัดมาบปลาเค้า (สำรวจเมื่อเดือนสิงหาคม 2539 พบชิ้นใหญ่ชิ้นเดียว และจากการสำรวจของฉัตรชัย อักษรศิลป์ และคณะ พบชิ้นส่วนศิลาแลงที่สามารถนำมาประกอบกันเป็นรูปกลมอีกหลายชิ้น) ศิลาแลงรูปกลมนี้สันนิษฐานว่าเป็นชิ้นส่วนประกอบสถาปัตยกรรมทรงเจดีย์ คือเป็นส่วนประกอบของส่วนยอด (ในสถาปัตยกรรมอินเดียเรียกว่า “ฉัตรวลี”) โบราณวัตถุลักษณะดังกล่าวเคยพบเมืองอู่ทอง จ.สุพรรณบุรี และเมืองโบราณคูเมือง จ.สิงห์บุรี

ชิ้นส่วนเครื่องประดับสถาปัตยกรรมปูนปั้น พบ 1 ชิ้น ปัจจุบันอยู่ในความครอบครองของชาวบ้าน (นางเฉลา มาลากรรณ์) ซึ่งพบในบริเวณโบราณสถาน มีลักษณะเป็นใบหน้าบุคคล สภาพชำรุด ลักษณะหน้ากลม หูยาว ด้านหลังเรียบแบน (สำหรับประดับสถาปัตยกรรม) ขนาดกว้าง 9 ซ.ม. สูง 13 ซ.ม.

ดินเผาไฟ ลักษณะเป็นก้อนดิน ผิวบางส่วนถูกไฟเผาจนซิลิกาละลายออกมาเป็นแก้วฉาบผิวบางส่วน ศ.ผาสุข อินทราวุธ ให้ความเห็นว่าอาจจะเป็นชิ้นส่วนของเตาเผา

หินบด ทำจากหินแอนดีไซต์ (Andesite) มีขนาดยาว 20 เซนติเมตร เส้นผ่าศูนย์กลาง 8 เซนติเมตร สภาพชำรุด ไม่มีร่องรอยใช้งาน

แท่นหินบดหรือฐานพระพุทธรูป? ลักษณะเป็นแท่นสี่เหลี่ยมผืนผ้าซ้อนกัน 2 ชั้น ทำจากหินเนื้อละเอียด ขนาดกว้าง 18เซนติเมตร ยาว 35 เซนติเมตร และสูง 12 เซนติเมตร

จากหลักฐานทางโบราณคดีต่างๆ คณะสำรวจสันนิษฐานว่า โบราณสถานแห่งนี้เป็นศาสนสถานที่สร้างด้วยอิฐและศิลาแลง อาจเป็นเจดีย์ เนื่องจากพบส่วนประกอบสถาปัตยกรรมที่ทำจากศิลาแลงทรงกลม และชิ้นส่วนศิลาแลงที่ประกอบเป็นทรงกลม ศาสนสถานอาจมีการตกแต่งด้วยประติมากรรมปูนปั้น เช่น รูปใบหน้าบุคคล

จากรูปแบบของอิฐและแผ่นศิลาแลงรูปกลม เหมือนกับที่พบในศาสนสถานของเมืองโบราณบ้านคูเมือง จ.สิงห์บุรี ซึ่งเป็นชุมชนในวัฒนธรรมทวารวดี จึงอาจกล่าวได้ว่า โบราณสถานที่พบที่บ้านมาบปลาเค้า อาจเป็นศาสนสถานในวัฒนธรรมทวารวดี ที่น่าจะเกี่ยวข้องกับแหล่งโบราณคดีบ้านเขากระจิวและแหล่งโบราณคดีบ้านใหม่ (สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 1ราชบุรี 2541: 68)

จากลักษณะของหลักฐานทางโบราณคดี ที่ตั้ง ลักษณะพื้นที่ รวมถึงสภาพแวดล้อม คณะสำรวจได้จัดกลุ่มแหล่งโบราณคดีบ้านมาบปลาเค้า ให้อยู่กลุ่มเดียวกับแหล่งโบราณคดีบ้านเขากระจิวบ้านเขากระจิว และแหล่งโบราณคดีบ้านใหม่ คือ “กลุ่มแหล่งโบราณคดีเขากระจิว” (สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 1 ราชบุรี 2541; สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณสถานแห่งชาติที่ 1 ราชบุรี 2543) ซึ่งแหล่งโบราณคดีกลุ่มนี้ตั้งอยู่ในที่ราบลุ่มอันอุดมสมบูรณ์ ทางด้านทิศตะวันออกของแม่น้ำเพชรบุรี บริเวณรอบเขากระจิว เหมาะแก่การทำเกษตรกรรม ตำแหน่งที่ตั้งอยู่ในเส้นทางคมนาคมเหมาะแก่การเป็นจุดพักการเดินทางหรือชุมทาง หลักฐานทางโบราณคดีที่พบมากได้แก่ เศษภาชนะดินเผาและเศษอิฐ กระจายตัวอยู่เป็นบริเวณกว้าง ซึ่งน่าจะเป็นชุมชนขนาดค่อนข้างใหญ่ นอกจากนั้นยังมีซากโบราณสถานก่อด้วยอิฐ และชิ้นส่วนสถาปัตยกรรมแบบทวารวดี

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

ทนงศักดิ์ เลิศพิพัฒน์วรกุล

บรรณานุกรม

ฉัตรชัย อักษรศิลป์ และคณะ. การสำรวจและศึกษาร่องรอยชุมชนโบราณสมัยทวารวดีในจังหวัดเพชรบุรี. เอกสารประกอบการสัมมนาปริญญาศิลปศาสตรบัณฑิต คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2533.

ฝ่ายวิชาการ กองโบราณคดี. รายงานการศึกษาและสำรวจทางโบราณคดีสมัยประวัติศาสตร์ในวัฒนธรรมทวารวดี จังหวัดเพชรบุรี. (เอกสารอัดสำเนา). อ้างถึงใน สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณสถานแห่งชาติที่ 1 ราชบุรี. คูบัว : ความสัมพันธ์กับชุมชนทวารวดีในบริเวณใกล้เคียง. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2541.

ระบบฐานข้อมูลแหล่งมรดกทางศิลปวัฒนธรรม และระบบภูมิสารสนเทศ โครงการสำรวจแหล่งมรดกทางศิลปวัฒนธรรม [Online]. Accessed 30 March 2011. Available from http://www.gis.finearts.go.th

สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณสถานแห่งชาติที่ 1 ราชบุรี. คูบัว : ความสัมพันธ์กับชุมชนทวารวดีในบริเวณใกล้เคียง. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2541.

สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณสถานแห่งชาติที่ 1 ราชบุรี. ทุ่งเศรษฐี : โบราณสถานทวารวดี ชายฝั่งทะเลเพชรบุรี. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2543.

ข่าวที่เกี่ยวข้อง