รีวิวของพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านวัดฝั่งคลอง (ไทยพวน)

จังหวัดนครนายกเป็นจังหวัดหนึ่งที่มีคนไทยเชื้อสายพวนอาศัยอยู่จำนวนมาก บรรพบุรุษของคนเหล่านี้อพยพเข้ามาเมื่อครั้งสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก ยกทัพไปตีเวียงจันทน์ และกวาดต้อนผู้คนทั้งชาวเวียงจันทน์และชาวพวนเชียงขวาง ซำเหนือ เข้ามาตั้งภูมิลำเนาอยู่ตามหัวเมืองชั้นใน อาทิ ลพบรี สระบุรี นครนายก และฉะเชิงเทรา เป็นต้น สันนิษฐานว่าชาวพวนที่อำเภอปากพลี นครนายก อพยพเข้ามาราวปี พ.ศ. 2321-2322 โดยหมู่บ้านที่มีชาวพวนอาศัยอยู่มาก เช่น บ้านท่าแดง บ้านฝั่งคลอง บ้านหนองแสง บ้านเกาะหวาย บ้านหนองหัวลิง

ปัจจุบันวิถีชีวิตพื้นบ้านแบบไทยพวนค่อย ๆ สูญหายและถูกกลืนไปกันสังคมไทยสมัยใหม่ หากแต่ยังมีกลุ่มคนที่พยายามอนุรักษ์และสืบสาวประวัติความเป็นมา ประเพณีวัฒนธรรมของคนพวนในพื้นที่ของนครนายกเอาไว้ หนึ่งในนั้นคือ พระครูวิริยานุโยค(สมบัติ บุญประเสริฐ) เจ้าอาวาสวัดฝั่งคลอง ในปี พ.ศ.2541 หลังจากที่ท่านมีโอกาสเข้าร่วมประชุมสัมมนาศึกษาดูงาน ตามโครงการของกรมศิลปากร เรื่องการดูแลทรัพย์สินทางศิลปวัฒนธรรมของชาติ ในส่วนของพระสังฆาธิการ และตระเวนศึกษาดูงานและพร้อมกับได้รับคำแนะนำจากกรมศิลปากร รวมทั้งได้รวบรวมของเก่าที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์มาเก็บไว้จำนวหนึ่ง ท่านจึงตัดสินใจก่อตั้งพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านวัดฝั่งคลอง (ไทยพวน) ขึ้นเพื่อจัดแสดงเรื่องราวเกี่ยวกับไทยพวน โดยปรับพื้นที่บริเวณชั้นล่างของหอฉันเป็นสถานที่จัดแสดง

วัดฝั่งคลองตั้งอยู่ริมถนนสายนครนายก-ปราจีนบรี เป็นวัดสังกัดมหานิกาย เดิมเรียกกันว่า "วัดฮิมคลอง" ซึ่งเป็นสำเนียงไทยพวน เพราะตั้งอยู่ริมคลองท่าแดง ผู้สร้างวัดมาจากชาวบ้าน 12 ครัวเรือน ที่แยกออกมาจากบ้านท่าแดง แล้วอพยพมาตั้งบ้านเรือนขึ้นชื่อบ้านฝั่งคลอง และได้สร้างวัดโดยมีพระอาจารย์อุน กับพระอาจารย์สิม เป็นหัวหน้าจัดสร้าง และเรียกวัดที่สร้างขึ้นใหม่นี้ว่า "วัดฝั่งคลอง" ตามชื่อหมู่บ้าน พิพิธภัณฑ์เปิดมาแล้ว 9 ปี มีการปรับปรุงพื้นที่และการจัดแสดงมาแล้ว 3 ครั้ง ปรับปรุงล่าสุดในเดือนมิถุนายน 2550 เมื่อครั้งสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้นำนักเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า ชั้นปีที่ 4 มาศึกษาวิถีวัฒนธรรมของชาวไทยพวนอำเภอปากพลี ณ พิพิธภัณฑ์ เมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2550

ทั้งนี้ทางวัดได้รับความช่วยเหลือจากโรงเรียนอำเภอปากพลีในการจัดทำป้ายคำบรรยายที่มีทั้งตัวอักษรพวนและไทย รวมถึงช่วยออกแบบการจัดแสดงทั้งหมด โดยระดมเงินทุนจากหลายฝ่าย ได้แก่ เงินบริจาคจากผู้มีจิตศรัทธา งบช่วยเหลือจากเทศบาล และองค์การบริหารส่วนจังหวัด

ภายในพิพิธภัณฑ์ประกอบด้วยพื้นที่ใช้งาน 3 ส่วนหลัก คือ พื้นที่จัดแสดง ห้องประชุม และมุมห้องสมุด ซึ่งเปิดให้ประชาชนที่สนใจเข้ามาศึกษาค้นคว้า บริเวณส่วนจัดแสดงเป็นห้องโถงยาว ด้านหนึ่งคือ “เฮือนไทยพวน” ที่จำลองบ้านและเครื่องใช้ไม้สอยภายในครัวเรือนของชาวไทยพวน มีส่วนนิทรรศการและข้าวของต่าง ๆ จัดแสดงในหัวเรื่อง “อยู่ดี กินดี มีสุข สวยงาม” นำเสนอถึงวิถีชีวิตของไทยพวนตั้งแต่ การสร้างบ้าน ที่อยู่อาศัย(อยู่ดี) , การทำมาหากิน อาหาร (กินดี) , การละเล่นนางด้ง นางสุ่ม การร้องรำทำเพลง (มีสุข) ,เครื่องแต่งกาย ผ้าทอ ซิ่น (สวยงาม) ผ่านข้าวของเครื่องใช้ต่าง ๆ อาทิ สมุดข่อยโบราณ เครื่องทองเหลือง เชี่ยนหมาก ขัน พาน เครื่องจักสานประเภทกระบุง ตะกร้า ถ้วยชามกระเบื้อง กบไสไม้ ตะเกียง โม่ กระต่ายขูดมะพร้าว หีบใส่ผ้า เตารีดใส่ถ่าน โอ่ง ไหดินเผา หม้อน้ำดินเผา กี่ทอผ้า เครื่องมือทำนา เครื่องมือจับปลา แคน ปั้นชา หม้อกาแฟ

---

ของจัดแสดงส่วนใหญ่มีป้ายชื่อเรียกทั้งภาษาไทยและพวน อักษรพวน วิธีใช้ และประโยชน์การใช้งาน ความสนใจต่อวิถีชีวิตดั้งเดิมของไทยพวนของท่านเจ้าอาวาส จุดประกายให้ท่านตั้งคณะทำงานเข้าไปทำความรู้จักและสอบถามข้อมูลพี่น้องไทยพวน ถึงในแขวงเชียงขวาง สปป.ลาว และการที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จมาที่พิพิธภัณฑ์ไทยพวนแห่งนี้ ทำให้คนไทยเชื้อสายพวนในจังหวัดอื่น ๆ เริ่มสนใจและพยายามสร้างเครือข่ายการแลกเปลี่ยนข่าวสารข้อมูลกันมากขึ้น การพยายามตามหารากเหง้าของตนเองจึงยังคงดำเนินต่อไปภายใต้ความหลากหลายของชาติพันธุ์บนโลกใบนี้

---

ข้อมูลจาก:
สำรวจภาคสนามวันที่ 19 ตุลาคม 2550
ปัญญา วารปรีดี และคณะ. บันทึก...วิถีวัฒนธรรมและการดำรงอยู่ของไทยพวนอำเภอปากพลี พ.ศ. 2550 จังหวัดนครนายก. นครนายก: ศูนย์บริการการศึกษานอกโรงเรียนอำเภอปากพลี จังหวัดนครนายก, 2550.